Licht en citrusbomen: intensiteit, golflengte, duur en LED kweeklampen

Een te kort aan licht is een veel voorkomend probleem bij citrusbomen die binnen in huis worden gehouden. Dat is natuurlijk niet zo heel gek, want zelfs buiten is er in Nederland en België niet super veel zon. Als we de planten dan ook nog eens binnen gaan zetten, waar grote delen van het plafond en de muren uit beton bestaan, dan snap je misschien wel dat je citrusboom niet super blij is. 

Geen grote lezer? Scroll dan naar beneden, hier vindt je een korte samenvatting!

Planten gebruiken licht om koolstofdioxide en water om te zetten in glucose en zuurstof. Dit proces wordt fotosynthese genoemd. De glucose wordt door de plant gebruikt als energie om in leven te blijven, om te groeien en om bloemen en vruchten aan te maken. Zonder licht is er geen fotosynthese, en dus ook geen energie voor de plant.

Wanneer een plant het slecht gaat doen, dan grijpen we vaak naar de plantenvoeding. Helaas is "plantenvoeding" meer vergelijkbaar met een vitamine pil. We kunnen nog zo veel vitamine pillen nemen, maar als we geen calorieën in de vorm van koolhydraten, vetten en eiwitten binnen krijgen, dan zullen we niet optimaal presteren.

Citrusbomen groeien uitbundig en maken veel vruchten aan die vaak ook nog eens groot en zoet zijn. Je kan ze een beetje vergelijken met top sporters: om een optimale prestatie te leveren (veel en lekkere vruchten) hebben ze veel energie (glucose) nodig. Dit betekend dat je er voor moet zorgen dat je plant voldoende uren licht per dag krijgt. Daarnaast is het belangrijk dat het licht sterk genoeg is en dat het de juiste kleur heeft.

Er zijn veel tekenen die wijzen op een tekort aan licht. Wanneer je citrusboom problemen vertoont is het dan ook altijd belangrijk om jezelf af te vragen: Krijgt mijn citrusboom 12 uur per dag licht met een intensiteit van minimaal 10.000 lux of 750  µmol s/m² en een kleur van 400 tot 700 nm? Mocht je niet weten wat dit is of hoe je dit moet meten, lees dan zeker hieronder even verder.

Door de jaren heen hebben we verschillende signalen gezien die wijzen op een tekort aan licht. Hieronder zijn een aantal voorbeelden:

• De onderste bladeren worden geel en vallen later van de boom af. In een later stadium vallen alle bladeren af.
• De plant krijgt licht groene lange stengels met bleke, lange, slappe bladeren.
• Veel ruimte tussen de bladeren.
• De plant groeit maar aan 1 kant.
• De bloemen vallen van de boom af.
• De vruchten vallen van de boom af voordat ze rijp worden.
• Vruchten worden niet rijp.

Hieronder lees je alles over de drie belangrijkste kenmerken van licht voor een citrusboom: de intensiteit, de kleur en de duur van het licht. Wanneer deze niet optimaal zijn kan je water en voedingsmiddelen geven wat je wilt, maar dan zal de plant er niet veel mee doen. De kans is klein dat je in Nederland of België het voor elkaar krijgt om aan de licht behoefte van een citrusboom te voldoen, daarom geven we je onderaan het artikel ook wat informatie over het gebruik van LED kweeklampen.

De kracht of de intensiteit van het licht wordt bepaald door wat er tussen de licht bron, zoals de zon, en het oppervlakte waar het licht op schijnt zit, in dit geval de citrusboom. Denk daarbij aan de afstand tussen de twee punten, wolken, ramen en objecten die geen licht door laten zoals muren. Het licht dat het menselijk oog kan waarnemen wordt gemeten in LUX. Planten zijn iets gevoeliger voor blauw en rood licht dan onze ogen. Wanneer we licht meten dat wordt gebruikt om planten te laten groeien, dan doen we dat in µmol s/m². µmol s/m² meet namelijk ook het licht dat wij niet kunnen zien, maar wat wel wordt gebruikt door planten voor de fotosynthese.

Om een idee van de intensiteit van licht te geven, zetten we een paar cijfers op een rijtje. Dit kan je snel weer vergeten, het is alleen bedoelt om je een idee te geven waar we het over hebben. Op een zomerse dag zonder wolken is er buiten op een zonnige plek rond de 100.000 lux, wat ongeveer gelijk is aan 2.000 µmol s/m². In landen waar bijvoorbeeld citroenen, sinaasappels en mandarijnen worden gekweekt voor de verkoop zijn er per jaar een hoop van deze zeer zonnige dagen.

Hier in Noord Europa is het vaak behoorlijk bewolkt, dat betekend dat er buiten meestal tussen de 10.000 en 1.000 lux is, afhankelijk van de hoeveelheid wolken en het seizoen. Dit komt ongeveer overeen met 200 tot 20 µmol s/m². Zoals je ziet krijgt een citrusboom die hier in de zomer buiten wordt gehouden dus al een stuk minder zon dan in de Mediterraanse landen. 

Het meeste licht van buiten komt niet naar binnen, omdat grote delen van het huis uit muur en plafond bestaat. Gemiddeld is er in een woonkamer op een zonnige zomerse dag in de buurt van het raam 1.000 lux, of ongeveer 20 µmol s/m². Hoe verder je van het raam weg gaat en/of hoe meer wolken er zijn, hoe minder licht er is. Aangezien de zomers hier relatief kort zijn en we vaak wolken hebben, komt er dus vrij weinig licht op je citrusplant wanneer die binnen staat.

Wanneer je een plant voor een raam zet heb je nog een ander probleem: de bladeren die het dichts bij het raam staan houden het licht voor de achterste bladeren tegen. Om dat te voorkomen kan je de plant het beste in een kamer zetten waar er ramen aan alle kanten zijn en waar een dakraam is. Dat is ook een reden waarom vroeger alleen de rijken citrusbomen hadden. Deze mensen konden oranjerieën en serres laten bouwen die bijna geheel uit ramen bestonden. Nu citrusbomen een stuk goedkoper zijn geworden vergeten we nog wel eens dat ze eigelijk helemaal niet aangepast zijn aan een leven als kamerplant.

Bijna iedereen die hier een citrusboom heeft zal aan de slag moeten met kweeklampen om de citrusboom van voldoende intensiteit licht te voorzien. Mocht je niet overtuigd zijn van het gebrek aan licht in jou huis, probeer dan eens een licht meter uit. Deze kan je vertellen hoeveel licht er op een bepaalde plaats in de kamer is. Meet de hoeveelheid licht een keer om 9 uur, 12.00 uur, 15.00 uur en 18.00 uur op een zonnige en op een bewolkte dag op de plek waar je de plant wilt gaan zetten.

Je vraagt je misschien af hoe intens het licht voor een citrusboom minimaal moet zijn. Dat hangt er helemaal vanaf hoe goed je wilt dat de boom het doet. Bij 500 tot 800 lux, of 10 tot 15 µmol s/m², zal je citrusboom het net overleven. Dit is een beetje zoals wanneer wij het met alleen water en een klein stukje brood per dag zouden moeten doen. De boom heeft dat verkleurde en slappe bladeren die snel vallen. Wanneer de boom ziek wordt of er ongedierte op de boom zit zal de boom niet genoeg energie hebben om het te overleven. Pas bij 25.000 lux, of 465 µmol s/m², zal de boom het echt super goed doen. Wanneer je het voor elkaar krijgt om je plant van 10.000 lux, of 185 µmol s/m², of meer te voorzien zal je, wanneer je een plant met kleine en/of zure vruchten hebt, al goede vruchten kunnen oogsten. (De berekeningen van lux naar µmol s/m² zijn gebaseerd op zonlicht.)

Dit betekend dat wanneer je citrusbomen binnen wilt houden je het beste een kumquat of calamondin citrusboom kan nemen. Deze geven kleine en vrij zure vruchten. Eventueel kan je een citroen of limoen proberen, deze zijn nog steeds zuur maar hebben vanwege de grootte van de vruchten meer licht nodig. Citrusbomen zoals sinaasappels, grapefruits, mandarijnen zijn om eerlijk te zijn niet geschikt om binnenshuis te houden. Alleen wanneer je een serre hebt met veel zon en met een hoop extra kweeklampen werkt kan je heel misschien eens per 2 jaar een rijpe vrucht oogsten.

Nu weet je ongeveer hoe sterk het licht dat op je citrusboom schijnt moet zijn om de boom gezond en productief te houden. Naast de intensiteit van het licht, heb je wanneer je met kweeklampen gaat werken ook te maken met de kleur of de golflengte van het licht.

Planten zijn gevoelig voor de golflengte van 400 tot 700 nm. Dit wordt ook wel de fotosynthetisch actieve straling of PAR genoemd. Blauw licht krijg je door een lamp te gebruiken van 400 tot 460 nm. Dit blauwe licht wordt meestal gebruikt om de groei van de bladeren te stimuleren. Rood licht krijg je door een lamp van 580 tot 700 nm te gebruiken. Dit rode licht wordt gebruikt om de plant te stimuleren om bloemen en vruchten te gaan maken.

Om een gezonde citrusboom te krijgen en te houden kan je het beste een kweeklamp gebruiken die 400 tot 700 nm licht geeft. Dit zorgt ervoor dat de plant zowel groeit als bloemen en vruchten kan aanmaken. Zeker omdat citrusbomen jaren mee moeten gaan is het belangrijk om je niet te laten verleiden om voor een lamp te gaan die alleen bloem- en vruchtvorming stimuleert. Je takken en bladeren vormen namelijk de basis voor een mooie en gezonde boom. 

Wanneer je citrusboom maar een uurtje per dan de juiste intensiteit en de juiste kleur licht krijgt, dan zal de boom waarschijnlijk nog steeds niet optimaal presteren. Zoals we eerder al zeiden is er hier bij ons een stuk minder zon per jaar dan in de landen waar citrusbomen goed groeien. Het tekort aan zonuren kan je dus net zoals het tekort aan de intensiteit van het licht opvangen met kweeklampen.

Om de boom in leven te houden moet je er voor zorgen dat de boom minimaal 6 uur per dag volle intensiteit (10.000 lux of meer) licht van de juiste kleur (400 tot 700 nm) krijgt. Wil je dat je citrusboom bloemen en lekkere (zoetige) rijpe vruchten krijgt, dan moet je de citrusplant 12 uur per dag van dit licht voorzien. Deze uren gelden trouwens alleen wanneer de plant ook zonlicht krijgt. Wanneer je een citrusplant in een ruimte zonder licht zet, dan moet je hier nog eens 4 uur bij op tellen.

Van alle soorten kweeklampen zijn LED lampen het meest energie zuinig en gaan het langste mee. Daarnaast worden LED lampen niet zo warm als de meeste andere kweeklampen. Dit verkleint de kans op het verbranden van de plant.

Bij lampen wordt de intensiteit van licht vaak weergegeven in photon flux density in µmol s/m². Dit zijn als het ware het aantal licht deeltjes die de lamp uitstraalt op een vierkante meter.

Voor optimale fotosynthese heeft je citrusboom rond de 750  µmol s/m² nodig. Wanneer we over zonlicht praten komt dit ongeveer overeen met 25.000 lux. De lampen die dit geven zijn aan de dure kant, omdat er veel en goede LED lichtjes voor nodig zijn.

Om kosten te besparen en om er zelf geen last van te hebben kan je de lampen bijvoorbeeld s'nachts voor 8 uur aan zetten (bijvoorbeeld van 22.00 uur tot 6.00 uur). Citrusbomen hebben namelijk geen donkere periode nodig om het goed te doen. Sterker nog, hoe meer licht, hoe beter!

Voordat je een lamp gaat aanschaffen is het ook handig om de kroon (takken en bladeren) van je boom op te meten. Neem een lamp die een oppervlakte belicht ter grootte van de kroon. Dan gaat er niet te veel energie verloren.

Budmaster GOD2

Deze lamp geeft op 60 cm van de lamp af ongeveer 625 µmol s/m². Het licht dat deze kweeklamp afgeeft beslaat ook nog eens alle kleuren die een citrus nodig heeft. Deze krachtige lamp is dan ook goed om s'nachts een aantal uren aan te zetten boven je citrusboom. Op die manier krijgt je citrus genoeg licht om energie aan te maken. Dit licht is geschikt voor bomen met een kroon van maximaal 0.5 m2. Wanneer je boom groter is, kan je een groter Budmaster GOD model kiezen. Deze lamp is HIER te koop.

G-LEDS 140

Deze LED kweeklamp geeft wanneer die 40 cm van de plant is geplaatst 742 µmol s/m². Dit is ideaal voor een citrusboom die veel licht nodig heeft. Daarnaast kan je de kleur van het licht regelen. Hierdoor kan je bijvoorbeeld de plant stimuleren meer te gaan groeien door wat meer blauw en wat minder rood licht toe te voegen, of juist stimuleren om te bloeien door het omgekeerde te doen. Dit licht is geschikt voor citrusplanten tot 0.5 m2. Wanneer de kroon van de boom groter is, dan kan je een groter G-LEDS model gebruiken. Deze lamp is HIER te koop.

EPILEDS 300W COB

Deze lamp geeft op 50 cm afstand 672 µmol s/m² aan ongeveer 3 m2. Hierdoor is de lamp ideaal wanneer je een grote citrusboom hebt. De lamp kan de citrus van het hele spectrum licht voorzien dat de plant nodig heeft. Deze lamp is HIER te koop.

SPECTRABOX PRO 5

Deze lamp die ongeveer 600 µmol s/m² kan geven is ook geschikt voor citrussen met een kroon van 1 tot 1.5 m2. De lamp kan de plant van het hele spectrum licht dat belangrijk is voor de fotosynthese voorzien. Deze lamp is HIER te koop.

Naast complete systemen kan je ook losse kweeklampen kopen. Wanneer je weet hoe het licht verdeeld wordt over de ruimte, kan je berekenen hoeveel lampen je nodig hebt om rond de 750 µmol s/m² uit te komen. Let er hierbij op hoe dicht de lampen bij elkaar en van de plant af moeten hangen om de geschikte overlap te krijgen.

Bij het plaatsen van een LED kweeklamp is het belangrijk dat je de juiste afstand tussen de onderkant van de lamp en de bovenkant van de plant aanhoudt. Hoe verder de plant van de lamp af staat, hoe minder intens licht de plant krijgt. Dit kan dus betekenen dat je niet optimaal gebruik maakt van je kweeklamp. Zet de plant ook niet te dicht bij, want dan kan de plant verbranden.

Citrusbomen zijn best gevoelig voor veranderingen. Het is daarom belangrijk dat je de boom niet van de ene op de andere dag voor 12 uur onder een kweeklamp zet. Bouw dit langzaam op door de lamp elke twee dagen een uurtje langer aan te zetten. Zo voorkom je dat de citrus in de stress schiet.

De conclusie van dit alles is dat citrusbomen een hoop licht nodig hebben. In de gemiddelde woonkamer komt er niet genoeg licht binnen om een citrus gezond te houden, laat staan om bloemen en vruchten te produceren. Veel problemen die we zien bij citrusbomen, zoals verkleurde bladeren, vallende bladeren, en geen rijpe vruchten, komen door een tekort van licht. Om een citrusboom voldoende licht te geven voor de fotosynthese kan je het beste een LED kweeklamp gebruiken. Deze zijn energiezuinig, hebben een lange levensduur en geven niet veel warmte af. Probeer een kweeklamp te kiezen die bij de afmeting van de kroon van je citrusboom past, die rond de 750 µmol s/m² geeft over het grootste gedeelte van de kroon en licht geeft met een golflengte van 400 tot 700 nm. Wanneer je er voor zorgt dat je plant minimaal 12 uur per dag licht van een goede kwaliteit en kwantiteit heeft, dan zal je een gezonde en productieve citrusboom krijgen.

De FoodPlanting Methoden

Onze artikelen zijn het resultaat van vele wetenschappelijke "peer reviewed" artikelen door te pluizen en de resultaten daarvan uit te proberen in onze eigen tuin. Een selectie van de artikelen kan je vinden onder "bronnen", voor specifiekere artikelen kan je altijd een berichtje sturen (de wetenschapsnerd in mij wil je ook graag uitleggen wat de statistieken betekenen). Dit zorgt er soms voor dat ons advies (erg) afwijkt van de adviezen van andere huis-tuin-en-keuken informatie bronnen. Zelf ben ik een wetenschapper, dus geloof ik sterk in het gebruik van methodes die "statistisch bewezen" zijn. Zoals de scheikunde leraar altijd zei: "Meten is weten". Door deze "science based" aanpak zijn onze adviezen soms in tegenstrijd met "de volksmond", en ook niet altijd het eenvoudigst. Een geruststelling is dat planten hard zijn, anders zouden er niet zo veel zijn en zouden ze het niet zo lang volhouden op deze planeet. Daarom is het meestal prima als je een tussen weg neemt tussen onze wat moeilijkere nerdy methoden, en de eenvoudigere huis-tuin-en-keuken methoden.

• Syvertsen, J. P. (1984). Light acclimation in citrus leaves. II. CO2 assimilation and light, water, and nitrogen use efficiency. J. amer. Soc. hort. Sci, 109(6), 812-817.
• Jifon, J. L., & Syvertsen, J. P. (2003). Moderate shade can increase net gas exchange and reduce photoinhibition in citrus leaves. Tree physiology, 23(2), 119-127.
• McDonald, M. S. (2003). Photobiology of higher plants. John Wiley & Sons.
• Kozlowski, T. T., & Pallardy, S. G. (1997). Growth control in woody plants. Elsevier.
• O'Hall, D. & Roa, K. (1999). Photosynthesis. Cambridge University Press. 

Heb je advies nodig over je citrusboom? Stuur je vraag dan via email naar info@foodplanting.com of via Facbook Messager naar @FoodPlanting. Om je optimaal te kunnen helpen is het handig als je wat info over de boom (soort, standplaats, potgrond, afmeting kroon en afmeting pot, water en voedingsschema) en wat foto's van de boom meestuurt.