<< CITRUSBOMEN VERZORGEN

De wortels van een plant zijn een beetje zoals onze organen: Je ziet ze niet, maar ze zorgen wel dat de plant in leven blijft. De wortels nemen namelijk water en voedingsstoffen uit de bodem op. Citrusbomen worden vaak in een plantenbak gezet waarvan de afmetingen niet geschikt zijn voor de manier waarop de wortels van een citrusboom groeien. Hierdoor kan het zijn dat de planten moeite hebben met groeien. In dit artikel bespreken we hoe het wortelstelsel van een citrusboom in elkaar zit en welke plantenbakken hierbij passen.

De meeste citrusgaarden hebben een bodem die veel zand en weinig klei bevat. Sterker nog, in citrusgaarden waar er wel veel klei in de bodem zit, gaan de citrusbomen vaak veel sneller dood. Ook staan bijna alle citrusgaarden in warme gebieden rondom de evenaar, waar het in de zomer en winter vaak erg droog is. Een gemiddelde citrusboom leeft dus in een heet en droog klimaat, in een bodem die weinig water vast houdt. Kwekers hebben ervoor gezorgd dat citrusbomen vooral onder deze omstandigheden goed kunnen overleven.

Het wortelstelsel van een citrusboom groeit op een manier die bij een droog en heet klimaat past. Wanneer het wortelstelsel van de citrusboom uit een zaadje is opgekweekt, dan bestaat het wortelstelsel uit een tapwortel met daaraan vertakkingen. De meeste van de wortels zitten in de bovenste 30 centimeter van de aarde. Daar kunnen de wortels al het (regen)water dat op de grond valt opvangen voordat het verdampt of dat het naar de diepere, onbereikbare grondlagen stroomt.

Citrusbomen hebben een klein wortelstelsel in verhouding tot de grootte van de kroon. Per kilo wortels heeft een gezonde citrusboom ongeveer vier kilo takken en bladeren. Doordat elke wortel een groot deel van de kroon onderhoudt, kan schade aan een klein deel van de wortels een grote invloed hebben op de gezondheid van de kroon. Het is daarom belangrijk om de wortels in een optimale conditie te houden.

De meeste citrusbomen bestaan uit twee delen: De kroon, die bestaat uit de takken en bladeren waaraan de vruchten komen, en het wortelstelsel. Om de kroon te krijgen snijden kwekers een tak van een citrusboom, de moederplant, af die een goede oogst geeft. De kroon van de nieuwe citrusboom geeft daardoor vruchten van dezelfde soort en dezelfde kwaliteit als de moederplant.

De plant die gebruikt wordt voor het wortelstelsel, waar de kroon dus op geënt wordt, wordt uit een zaadje opgekweekt. Er is een grote variëteit aan wortelstelsels beschikbaar. Sommige zijn bijvoorbeeld resistent tegen een grote hoeveelheid zouten in de bodem, terwijl andere weer planten produceert waarvan de wortels resistent zijn tegen bepaalde ziektes. De kweker van de citrusboom zal afhankelijk van waar de citrusboom uiteindelijk geplant wordt het beste wortelstelsel proberen te kiezen.

De meeste citrusbomen uit het tuincentrum zijn geënt op een dwerg onderstam. Helaas is het bijna onmogelijk om te achterhalen welke onderstam precies is gebruikt, omdat kwekers deze informatie vaak niet op het label van de citrusboom zetten. Daarom weten we vaak niet hoe groot de citrusboom uiteindelijk gaat worden en welke eigenschappen het wortelstelsel heeft. Er is namelijk ook een grote keuze in dwerg onderstammen.

Over het algemeen zorgen de dwerg onderstammen ervoor dat de citrusboom 50 tot 75% kleiner zijn dan een citrusboom op een gewone stam. De citrusboom die je in het tuincentrum koopt, zal wanneer deze volgroeid is, na 10 tot 15 jaar, een kroon hebben tussen de 1,5 en 2 meter lang, breed en hoog wordt, exclusief de stam.

In enkele gevallen worden er ook citrusbomen verkocht die niet geënt zijn. In dat geval hebben de kwekers takjes van de moederplant af geknipt en hebben deze laten wortelen. De plantjes die hierdoor ontstaan noemen we ook wel stekjes. De wortels van de stekjes hebben hetzelfde DNA als de moederplant. Helaas ontwikkelen de wortels van deze planten zich vaak slecht en is het wortelstelsel vaak erg gevoelig voor ziektes. Hierdoor is de kans groot dat deze citrusbomen ziek worden. Wij raden daarom af om deze citrusboompjes te kopen.

Wanneer je zelf een citrusboompje uit zaad hebt gekweekt, dan is de kans ook groot dat de wortels zich op de lange termijn niet goed ontwikkelen. Het is daarom belangrijk om een zelf gezaaide citrusboom extra goed te verzorgen, zodat ziektes geen kans maken. Eventueel kun je overwegen om planten te zaaien die als wortelstelsel worden gebruikt en de zelf gezaaide citrusplantjes daarop te enten. Dit vergroot de overlevingskansen van de zelf gezaaide citrusboom over het algemeen.

Wanneer je een citrusboompje koopt, dan zijn deze meestal één tot twee jaar oud. Een citrusboom is pas volwassen wanneer deze zeven tot tien jaar oud is. Tot de citrusboom volwassen is, zal zowel de kroon als het wortelstelsel sterk groeien. Om ervoor te zorgen dat het wortelstelsel zich goed kan ontwikkelen is het dan ook belangrijk om de jonge citrusboom in een grote plantenbak te zetten.

Om de wortels van de jonge citrusboom voldoende ruimte te geven om te groeien, raden we aan om een plantenbak te nemen met een breedte die twee keer zo groot is als de doorsneden van de kroon. Stel dat de kroon een doorsneden heeft van 50 centimeter, dan heb je dus een plantenbak nodig met een doorsneden van één meter. Wanneer de kroon even groot is als de diameter van deze nieuwe plantenbak, is het weer tijd om te verplanten, in een plantenbak die weer twee keer zo groot is als de kroon.

Door de jonge citrusboom in zo'n brede plantenbak te zetten, is de kans kleiner dat de wortels in de rondte gaan groeien of rare kronkels krijgen. Citrusbomen waarvan de wortels deze abnormaliteiten vertonen nemen vaak minder water en voedingsstoffen uit de bodem op en zijn daardoor gevoeliger voor ziektes.

Zoals eerder gezegd zal een citrusboom die voldoende ruimte krijgt vooral energie steken in het verbreden van het wortelstelsel. De meeste wortels groeien daarom in de bovenste 30 centimeter van de aarde. Zolang je een plantenbak kiest die breed genoeg is, hoeft de plantenbak dus niet hoog te zijn. Wanneer de plantenbak een hoogte heeft van minimaal 50 centimeter, dan hebben de meeste citrusbomen voldoende ruimte om te wortelen.

Wanneer de citrusboom ongeveer tien jaar oud is, dan zal de citrusboom nauwelijks groter worden. Als het goed is, zul je dit vanzelf gaan merken. De kroon van de citrusboom zal namelijk niet meer voorbij de randen van de plantenbak groeien. Wanneer je de citrusboom normaal verpot op het moment dat de kroon even groot is als de doorsneden van de plantenbak, dan merk je dat je dat nu minder vaak hoeft te doen. Stel dat de volwassen citrusboom toch de randen van de plantenbak groeit, dan kun je deze eventueel in een plantenbak zetten die de helft groter is dan de huidige plantenbak. Hiermee zou de citrusboom weer enkele jaren mee vooruit moeten kunnen.

Het water dat in de plantenbak terecht komt, wordt door de zwaartekracht naar beneden geduwd. De onderste grondlaag in de plantenbak hierdoor een stuk natter dan de bovenste grondlaag. Door een plantenbak te kiezen die hoog genoeg is, is de kans kleiner dat de wortels van de citrusboom regelmatig omringd zijn met te natte aarde.

Alleen naar de hoogte van de plantenbak kijken is onvoldoende om te voorkomen dat de wortels een langere tijd te nat blijven. Wanneer er te veel water in de plantenbak gekomen is, moet dit water ook weer de plantenbak uit kunnen lopen. Zowel buiten als in huis is het vaak te koel om het water in een snel tempo te laten verdampen. Het water zal daarom via de bodem van de plantenbak moeten weg stromen.

Hoe meer gaten er in de plantenbak zitten, hoe makkelijker het overtollige water een weg naar buiten kan vinden. Kies daarom als het even kan voor een plantenbak van poreus materiaal, zoals terracotta of stof. Ongeacht het materiaal van de plantenbak is het ook belangrijk om voldoende drainage gaten in de bodem aan te brengen. 

De meeste plantenbakken bevatten geen of een enkel drainage gat. Met een boor kun je extra gaten in de bodem van deze plantenbakken aanbrengen. Hoe meer gaten er in de bodem zitten, hoe beter. Uiteraard is het wel belangrijk om de stevigheid van de plantenbak in het oog te houden bij het maken van de drainage gaten.

Om ervoor te zorgen dat het water makkelijk weg kan stromen, is het aan te raden om de plantenbak op een laag kiezels te zetten. Wanneer de plantenbak binnen staat, dan kun je de plantenbak op een schaal gevuld met kiezels zetten om te voorkomen dat de vloer nat wordt. Buiten kun je de plantenbak eventueel ook op pootjes of op een rek zetten. Door de plantenbak met behulp van kiezels, pootjes of een rek een stukje van de grond af te tillen, voorkom je bovendien dat ziekteverwekkers die op de grond of in de opvang schaal zitten de plantenbak in kunnen komen.

Het is af te raden om een plantenbak te kiezen met een waterreservoir. Deze hebben namelijk twee nadelen: Ten eerste kunnen ziekteverwekkers zich snel vermeerderen in het water dat in het waterreservoir zit. Als de wortels of de onderste aarde laag in contact komt met dit water, dan is de kans groot dat de citrusboom besmet raakt. Ten tweede komt de onderste grondlaag vaak in contact met het waterreservoir wanneer deze vol zit. Hierdoor kunnen de wortels schade op lopen.

In sommige boeken en op sommige websites wordt aangeraden om af en toe de wortels van een citrusboom te snoeien. In de professionele citrusbomen kwekerij is het soms ook gebruikelijk om de wortels van jonge citrusbomen te snoeien. Door te snoeien vertakken de wortels van een citrusboom meestal sneller, waardoor het wortelstelsel meestal beter is in het opnemen van water en voedingsstoffen. Echter, het is niet zonder risico om de wortels van je citrusboom af te snijden. Wij geven daarom geen tips hoe je met een mes of een schaar de wortels kun inkorten.

Gelukkig kunnen de wortels van een citrusboom niet alleen met de hand, maar ook op een natuurlijke manier, met lucht, gesnoeid worden. Deze methoden brengt nauwelijks risico's met zich mee. Daarom zullen we deze methoden, om de ontwikkeling van het wortelstelsel van jonge citrusbomen te stimuleren, hier wel bespreken.

De wortels van een citrusboom kunnen alleen in de relatief vochtige aarde overleven. Wanneer een wortel per ongeluk de verkeerde kant op groeit, en in contact komt met de droge lucht in de atmosfeer, dan sterft het deel van de wortel dat boven de aarde uit komt af. Hierdoor wordt de wortel dus eigenlijk gesnoeid door de lucht. Wanneer dit gebeurt, dan krijgt de rest van het wortelstelsel een signaal dat andere delen van het wortelstelsel stimuleert om te gaan vertakken. Hierdoor blijft het wortelstelsel zich constant ontwikkelen. 

Inmiddels zijn er verschillende soorten plantenbakken waarbij het snoeiende effect van de lucht op de wortels wordt gebruikt om het wortelsysteem te verbeteren. Het materiaal van deze plantenbakken laat lucht door, waardoor de wortels stoppen met groeien zodra ze de zijkant van de plantenbak hebben bereikt. Net als onder natuurlijke omstandigheden geeft de plant op dat moment een signaal af dat ervoor zorgt dat de wortels moeten gaan vertakken. De planten die in deze plantenbakken groeien krijgen daardoor geen wortels die in cirkels of rare hoeken zijn gaan groeien. In plaats daarvan krijgen deze planten wortels die sterk vertakt zijn, waardoor ze veel meer water en voedingsstoffen kunnen opnemen. Wij raden daarom aan om nieuwe citrusbomen in de eerste jaren na aankoop in een plantenbak te houden waarin de wortels met lucht gesnoeid worden.

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen is het belangrijk om eerst de doorsneden van de kroon van de citrusboom te meten voordat je een plantenbak gaat komen. Op basis hiervan kun je een geschikte plantenbak gaan zoeken. Deze plantenbak zou ongeveer 50 centimeter hoog moeten zijn, voldoende drainage gaten moeten hebben en het liefst zo zijn gemaakt dat de wortels in contact komen met lucht zodra ze de zijkanten van de plantenbak hebben bereikt.

De plantenzakken van Propot, Gronest Aqua Breath, SmartPot, Odyseed Smart Pots en Root Pouch zijn allen van een materiaal gemaakt dat lucht doorlaat. Hierdoor komen de uiteinde van de wortels in aanraking met lucht zodra ze de rand van de pot bereiken. Hierdoor stopt de wortel met groeien, en worden de wortels gestimuleerd om verder te vertakken. Wanneer je ervoor kiest om een plantenzak voor je citrusboom te gebruiken, dan is het belangrijk extra om de plantenzak op een verhoging te zetten, omdat de bodem anders te nat blijft.

Wij plaatsen onze kleinere citrusbomen in een Air-Pot. Dit zijn ronde plantenbakken van hard plastic, waarin veel gaten zitten. Zodra een wortel een gat in de zijkant van de Air-Pot bereikt, dan stopt deze met groeien. Hierdoor gaat het wortelstelsel steeds verder vertakken. Een voordeel van de Air-Potten is dat de bodem van de pot, die zeer veel gaten bevat, enkele centimeters boven de grond zweeft. Hierdoor hoeft de plantenbak niet op een laag kiezels of op pootjes gezet worden. Zolang de plantenbak binnen staat plaatsen wij onze Air-Potten in een decoratieve plantenbak.

Citrusbomen zijn geen makkelijke planten. Ze moeten in de juiste omgeving gehouden worden om goed te kunnen groeien. Ook zijn citrusbomen gevoelig voor verschillende insecten plagen en ziekteverwekkers. Het is dan ook niet zo gek dat je citrusboom soms symptomen vertoont waar je geen raadt mee weet. Om je verder te helpen kun je ons een vraag sturen over jouw citrusboom. Uiteraard kunnen we je alleen helpen wanneer we zo veel mogelijk informatie hebben. Op de contactpagina vindt je een lijstje met informatie die we nodig hebben om je goed te kunnen helpen.

• Bevington, K. B., & Castle, W. S. (1985). Annual root growth pattern of young citrus trees in relation to shoot growth, soil temperature, and soil water content. Journal of the American Society for Horticultural Science, 110(6), 840-845.
• Bitters, W. (1950). Rootstocks with dwarfing effect: Investigations indicate some citrus rootstocks exert dwarfing effect on scions budded to them. California Agriculture, 4(2), 5-14.
• Budiarto, R., Poerwanto, R., Santosa, E., & Efendi, D. (2019). A Review of Root Pruning to Regulate Citrus Growth. Journal of Tropical Crop Science Vol, 6(1).
• Castle, W. S., & Youtsey, C. O. (1977). Root system characteristics of citrus nursery trees. In Proceedings of the Florida State Horticultural Society.
• Castle, W. S. (1988). Root system development in field-and container-grown young citrus trees. In Proceedings of the... annual meeting of the Florida State Horticulture Society (USA).
• Castle, W. S., & Krezdorn, A. H. (1979). Anatomy and morphology of field sampled citrus fibrous roots as influenced by sampling depth and rootstock. HortScience, 14(5), 603-605.
• Cheng, F. S., & Roose, M. L. (1995). Origin and Inheritance of Dwarfing by the Citrus Rootstock Poncirus trifoliataFlying Dragon'. Journal of the American Society for Horticultural Science, 120(2), 286-291.
• Dalal, R. P. S., & Thakur, A. (2011). Fibrous root distribution in pineapple orange trees under semi-arid irrigated ecosystem. Advances in Horticultural Science, 32-36.
• Davies, F. S., & Ferguson, J. J. (2000). Growth, development, and cultural practices for young citrus trees. Horticultural Reviews, 24, 319-372.
• Eissenstat, D. M., & Achor, D. S. (1999). Anatomical characteristics of roots of citrus rootstocks that vary in specific root length. The New Phytologist, 141(2), 309-321.
• Eissenstat, D. M. (1991). On the relationship between specific root length and the rate of root proliferation: a field study using citrus rootstocks. New Phytologist, 118(1), 63-68.
• Ferguson, J. J. (1998, December). Observations on the Compatibility, Growth, and Cropping of Calamondin,'Meiwa'and'Nagami'Kumquat on Several Rootstocks. In Proceedings of the Florida State Horticultural Society (Vol. 111, pp. 180-182).
• Girardi, E. A., César, D. G. C., & Fernando, B. O. (2005). Vegetative growth of citrus nursery trees related to the container volume. Fruits, 60(2), 101-105.
• Hart, W. E., & Gaultney, L. D. (1991). Citrus tree spacing effects on soil water use, root density, and fruit yield. Transactions of the ASAE, 34(1), 129-0134.
• Hayward, H. E., & Long, E. M. (1942). The anatomy of the seedling and roots of the Valencia orange (No. 1488-2016-123636). US Department of Agriculture.
• Kumar, S., Awasthi, O. P., Dubey, A. K., Pandey, R., Sharma, V. K., Mishra, A. K., & Sharma, R. M. (2018). Root morphology and the effect of rootstocks on leaf nutrient acquisition of Kinnow mandarin (Citrus nobilis Loureiro× Citrus reticulata Blanco). The Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 93(1), 100-106.
• Kurien, S., Goswami, A. M., & Deb, D. L. (1991). The distribution of root activity in acid lime (Citrus aurantifolia). Experimental Agriculture, 27(4), 431-434.
• Legua, P., Bellver, R., Forner, J., & Forner-Giner, M. A. (2011). Plant growth, yield and fruit quality of ‘Lane Late’navel orange on four citrus rootstocks. Spanish Journal of Agricultural Research, 9(1), 271-279.
• Lliso, I., Forner, J. B., & Talón, M. (2004). The dwarfing mechanism of citrus rootstocks F&A 418 and# 23 is related to competition between vegetative and reproductive growth. Tree Physiology, 24(2), 225-232.
• Marler, T. E., & Davies, F. S. (1988). Growth of bare-rooted and container-grown'Hamlin'orange trees in the field. In Proceedings of the... annual meeting of the Florida State Horticulture Society.
• Morgan, K. T., Obreza, T. A., & Scholberg, J. M. S. (2007). Orange tree fibrous root length distribution in space and time. Journal of the American Society for Horticultural Science, 132(2), 262-269.
• Nel, D. J., & Bennie, A. T. P. (1984). Soil factors affecting tree growth and root development in a citrus orchard. South African Journal of Plant and Soil, 1(2), 39-47.
• Neves, C. S. V. J., Murata, I. M., Stenzel, N. M. C., Medina, C. D. C., Borges, A. V., Okumoto, S. H., ... & Kanai, H. T. (2004). Root distribution of rootstocks for'Tahiti'lime. Scientia Agricola, 61(1), 94-99.
• Ouma, G. (2008). Effects of forcing method and root pruning on the growth of budded “rough lemon” rootstock seedling. The African Journal of Plant Science and Biotechnology, 2, 103-106.
• Ouma, G. (2005). Root confinement and irrigation frequency affect growth of ‘Rough lemon’(Citrus limon) seedlings. Fruits, 60(3), 195-202.
• Phillips, R. L., & Castle, W. S. (1977). Evaluation of twelve rootstocks for dwarfing citrus. J. Amer. Soc. Hort. Sci, 102(5), 526-528.
• Rodríguez‐Gamir, J., Intrigliolo, D. S., Primo‐Millo, E., & Forner‐Giner, M. A. (2010). Relationships between xylem anatomy, root hydraulic conductivity, leaf/root ratio and transpiration in citrus trees on different rootstocks. Physiologia plantarum, 139(2), 159-169.
• Saeed, M., Dodd, P. B., & Sohail, L. (2010). Anatomical studies of stems, roots and leaves of selected citrus rootstock varieties in relation to their vigour. Journal of Horticulture and Forestry, 2(4), 87-94.
• Savage, E. M., Cooper, W. C., & Piper, R. B. (1945). Root systems of various citrus rootstocks. In Proc. Fla. State Hort. Soc (Vol. 58, pp. 44-48).
• Storey, R., & Walker, R. R. (1987). Some effects of root anatomy on K, Na and Cl loading of citrus roots and leaves. Journal of Experimental Botany, 38(11), 1769-1780.
• Wheaton, T. A., Whitney, J. D., Castle, W. S., Muraro, R. P., Browning, H. W., & Tucker, D. P. H. (1995). Citrus scion and rootstock, topping height, and tree spacing affect tree size, yield, fruit quality, and economic return. Journal of the American Society for Horticultural Science, 120(5), 861-870.
• Wheaton, T. A., Castle, W. S., Whitney, J. D., & Tucker, D. P. H. (1991). Performance of citrus scion cultivars and rootstock in a high-density planting. HortScience, 26(7), 837-840.
• Wu, Q. S., & Ni, Q. D. (2013). Selection of an Efficient Growth Container for Mycorrhization of Trifoliate Orange Seedlings in Nursery. In Advanced Materials Research (Vol. 726, pp. 4517-4520). Trans Tech Publications.