Citrusbomen die het hele jaar buiten in de volle grond staan in het koele klimaat van Nederland of België hebben een ander voedingsschema nodig dan citrusbomen die ’s winters binnen worden gezet. Door op de juiste momenten de juiste voeding te geven, wordt de stress door kou én de schade van vorst verminderd. Daarnaast zijn er een aantal supplementen die de koude­tolerantie van citrusbomen kunnen verhogen. Het onderstaande voedingsschema is daarom niet bedoeld om de boom maximaal te laten groeien of een grote oogst te produceren, maar om de kans op overleven te vergroten.

Wie dit schema het hele jaar volgt, kan de koude­tolerantie van de citrusboom met ongeveer 1 tot 3 °C verhogen. Dat lijkt misschien weinig, maar het kan het verschil maken tussen een boom die de winter overleeft en een boom die doodvriest. Vooral bij soorten die al enkele graden vorst kunnen verdragen, zoals kumquats, mandarijnen, bloedsinaasappels en hun hybriden, kan dit een groot verschil maken. Gevoeligere soorten, zoals citroen en limoen, blijven ook met dit schema vorstgevoelig en moeten in de winter beschermd of binnen gehouden worden.

Wanneer een citrusboom het hele jaar buiten staat, is vooral de hoeveelheid en de timing van stikstoftoediening belangrijk. Stikstof stimuleert groei van nieuwe takken en bladeren. Enerzijds willen we een grote kroon met gezonde bladeren, omdat deze veel suikers produceert en zo de vorstbestendigheid verhoogt. Anderzijds zijn jonge, onvolgroeide scheuten juist zeer gevoelig voor vorstschade. Daarom is het belangrijk dat de boom tijdig stopt met bladgroei, zodat het blad kan afharden voordat de winter begint. Geef stikstof vooral in het voorjaar en vroege zomer, maar bouw dit vanaf juli langzaam af en stop er in de herfst volledig mee.

De hoeveelheid fosfor, kalium, calcium en magnesium die de citrusboom krijgt, heeft geen directe invloed op de winterhardheid. Het is echter belangrijk om tekorten te voorkomen, omdat deze het fotosyntheseproces remmen en zo de suikeropslag verminderen. Minder suikers betekent minder natuurlijke “antivries”, waardoor de kans op vorstschade groter wordt.

Een fosfortekort herken je vaak aan een trage wortelgroei en dof, blauwgroen blad. Bij een kaliumtekort krijgen de bladeren meestal gele of bruine randen, en ontwikkelen de vruchten zich minder goed. Calciumtekort zie je terug als vervormde jonge bladeren of scheurtjes in de schil van de vrucht. Een magnesiumtekort veroorzaakt meestal gele bladeren met opvallend groene nerven.

Voeg deze voedingsstoffen daarom volgens het schema aan de grond toe, zodat de citrusboom een gezonde bladgroei en voldoende suikeropslag behoudt.

Met de citrusmest-calculator hieronder kun je op basis van de maand en de kroonomvang berekenen hoeveel plantenvoeding je moet geven om in ieder geval voldoende stikstof en kalium toe te dienen. De tool laat ook zien hoeveel voedingsstoffen er voor die maand nog ontbreken om volledig aan de behoefte van de citrusboom te voldoen.

Silicium is een element dat volgens wetenschappelijke studies de kou-tolerantie van citrusbomen kan verhogen. Het werkt op drie manieren. Ten eerste verstevigt silicium de celwanden, waardoor cellen minder snel scheuren wanneer het celvocht uitzet bij bevriezing. Ten tweede stimuleert silicium de aanmaak van antioxidanten, die schadelijke stoffen neutraliseren die ontstaan bij kou-stress. Ten derde bevordert silicium de opslag van suikers in bladeren en takken. Omdat suiker veel moeilijker bevriest dan water, verkleint dit de kans dat cellen van binnenuit kapotvriezen.

De meest effectieve toepassing is als bladspray. In juni, juli, augustus en september spray je de bladeren — boven- én onderzijde — met een oplossing van ongeveer 100 ppm silicium. Dit maak je door organisch silicium of kiezelzuur in water op te lossen volgens de doseringen in de tabel hieronder. Meng de oplossing goed, giet in een plantenspuit en herhaal de behandeling maandelijks.

Een eenvoudige manier om citrusbomen beter bestand te maken tegen kou is het gebruik van azijnzuur, bijvoorbeeld in de vorm van appelazijn. Uit onderzoek blijkt dat lage concentraties azijnzuur de opbouw van antioxidanten stimuleren en de cellen beschermen tegen vorstschade. Hierdoor worden de bladeren stressbestendiger, kunnen ze kou beter verdragen en herstellen ze sneller.

De spray moet een concentratie van ongeveer 0,03 tot 0,06% azijnzuur bevatten. Gewone keukenazijn, zoals appelazijn of natuurazijn, is hiervoor geschikt. In de tabel hieronder zie je hoeveel azijn je moet mengen met water om de juiste concentratie te bereiken. Voor de bereiding meet je 1 liter water af, voeg je de aangegeven hoeveelheid azijn toe en giet je dit in een plantenspuit. Spray vervolgens in het najaar en vroege voorjaar de boven- en onderzijde van alle bladeren.

Melatonine ken je waarschijnlijk van natuurlijke slaaptabletjes, maar het is ook een hormoon dat bij planten een belangrijke rol speelt in stressreacties. Onderzoek bij citrusbomen laat zien dat melatonine de aanmaak van antioxidanten, suikers en proline stimuleert en de celmembranen beschermt tegen vorst. Hierdoor zijn bladeren en jonge scheuten beter bestand tegen kou.

Voor citrusbomen kun je melatonine gebruiken als bladspray in de herfst en het vroege voorjaar, rond de periodes dat er vorst te verwachten is. Gebruik hiervoor bij voorkeur vloeibare melatonine en verdun dit tot een concentratie van 0,5–1 mg per liter water. Doe de oplossing in een sprayfles en maak genoeg om de hele kroon, inclusief de onderzijde van de bladeren, volledig in te spuiten.

Salicylzuur speelt een belangrijke rol in de stressrespons van planten. Het activeert natuurlijke verdedigingsmechanismen die citrusbomen helpen beter bestand te zijn tegen kou en oxidatieve schade. Met een natuurlijke bron zoals wilgenbastextract kun je dit op een milieuvriendelijke manier inzetten om de winterhardheid te ondersteunen.

Wilgenbast bevat van nature salicylzuur. Een praktisch product hiervoor is bijvoorbeeld Natural Heroes Wilgenbast Extract (10% salicylzuur). Voor een effectieve bladspray is een concentratie van 0,07–0,14 g puur salicylzuur per liter water nodig. Dat komt neer op ongeveer 1 ml extract (ca. 20 druppels) per liter water. Giet dit in een sprayfles en maak genoeg oplossing om de hele kroon, inclusief de onderzijde van de bladeren, volledig in te spuiten.

Dien de spray toe in het najaar (september–oktober) om de boom voor te bereiden op de winter, en eventueel opnieuw in het vroege voorjaar (februari–maart) om herstel van vorstschade te ondersteunen.

Compost is een waardevolle bron van organische stof en micro-organismen die het bodemleven stimuleren en de structuur van de grond verbeteren. Bij citrusbomen die winterkou hebben doorgemaakt, bevordert compost het herstel door de wortelgroei te ondersteunen, de opname van voedingsstoffen te verbeteren en de natuurlijke weerstand van de boom te versterken.

Werk de compost in het vroege voorjaar (maart) lichtjes in rond de wortelzone. Gebruik ongeveer 2–3 liter voor kleine bomen (<50 cm kroon), 5–7 liter voor middelgrote bomen (50–100 cm) en 10–15 liter voor grote bomen (>100 cm).

Heb jij een vraag over citrusbomen? Stuur deze dan naar info@FoodPlanting.com, dan probeer ik hem zo goed en snel mogelijk te beantwoorden. Let op: alleen volledig ingevulde vragen waarvoor toestemming is gegeven om (geanonimiseerd) te delen op foodplanting.com, en die nog niet op de website beantwoord zijn, kan ik in behandeling nemen.

• Baghbanha, M. R., Fotouhi, G. R., Hatamzadeh, A., & Heydari, M. (2007). Effect of salicylic acid on freezing tolerance of Mexican lime seedling (Citrus aurantifolia L.). [Effect van salicylzuur op de vorsttolerantie van Mexicaanse limenzaailingen (Citrus aurantifolia L.)]
• De Leon, D. A., Nelson, S. D., Sétamou, M., Bhandari, A., Zamora, E., Zaragoza, A., ... & Reyes-Cabrera, J. (2024). Enhanced nutrition programs to rehabilitate freeze-stressed citrus trees in subtropical regions. [Verbeterde voedingsprogramma's om door vorst gestreste citrusbomen in subtropische gebieden te herstellen]
• De Souza Junior, J. P., Kadyampakeni, D. M., Shahid, M. A., De Mello Prado, R., & Fajardo, J. L. P. (2025). Mitigating abiotic stress in citrus: the role of silicon for enhanced productivity and quality. [Beperking van abiotische stress bij citrus: de rol van silicium voor hogere opbrengst en kwaliteit]
• Haifa Chemicals. (z.j.). Crop guide: Citrus tree fertilizer recommendations. [Gewasgids: Bemestingsadviezen voor citrusbomen]
• ICL Growing Solutions. (2024, 15 maart). The road to high yielding and sustainable citrus production. [De weg naar een hoge en duurzame citrusopbrengst]
• Iqbal, S., Balal, R. M., Seleiman, M. F., Mattia, M., Chater, J. M., & Shahid, M. A. (2024). Silicon and potassium-induced modulations in leaf carbohydrate metabolism confer freezing tolerance in Satsuma mandarin. [Door silicium en kalium veroorzaakte veranderingen in het koolhydraatmetabolisme van bladeren geven vriesbestendigheid aan Satsuma mandarijn]
• Khatam, A. S., Rastegar, S., & Khankahdani, H. H. (2024). Modulating cold tolerance in Mexican lime (Citrus aurantifolia Swingle): a combined approach using melatonin, acetic acid and mannitol. [Koude-tolerantie moduleren in Mexicaanse limoen (Citrus aurantifolia Swingle): een gecombineerde aanpak met melatonine, azijnzuur en mannitol]
• Liang, Y. C., Hua, H. X., Zhu, Y. G., Zhang, J., Cheng, C., & Römheld, V. (2015). Importance of plant silicon for growth and abiotic stress resistance. [Het belang van plantensilicium voor groei en weerstand tegen abiotische stress]
• Matichenkov, V. L., Bocharnikova, E., & Calvert, D. (2001, december). Response of citrus to silicon soil amendments. [Reactie van citrus op bodemtoepassingen met silicium]
• Morgan, K. T., & Kadyampakeni, D. (2024). Nutrition management for citrus trees. [Voedingsbeheer voor citrusbomen]
• Mvondo-She, M. A., Mashilo, J., Gatabazi, A., Ndhlala, A. R., & Laing, M. D. (2024). Exogenous silicon application improves chilling injury tolerance and photosynthetic performance of citrus. [Externe toediening van silicium verbetert de tolerantie voor koudebeschadiging en de fotosynthetische prestaties van citrus]
• Sanie Khatam, A., Rastegar, S., Aboutalebi Jahromi, A., Hassanzadeh Khankahdani, H., & Bagherian, S. A. A. (2023). Physio-biochemical mechanisms of acetic acid involved in cold and freezing tolerance in Mexican lime plants (Citrus aurantifolia Swingle). [Fysisch-biochemische mechanismen van azijnzuur betrokken bij kou- en vorsttolerantie in Mexicaanse limoenplanten (Citrus aurantifolia Swingle)]
• Sanie Khatam, A., Rastegar, S., Aboutalebi Jahromi, A., Hassanzadeh Khankahdani, H., & Bagherian, S. A. A. (2023). Biochemical and physiological mechanism induced by melatonin in Mexican lime (Citrus aurantifolia Swingle) plants: Cold and freezing stress. [Biochemisch en fysiologisch mechanisme geïnduceerd door melatonine in Mexicaanse limoen (Citrus aurantifolia Swingle): kou- en vorststress]
• Oustric, J., Morillon, R., Luro, F., Herbette, S., Lourkisti, R., Giannettini, J., Berti, L., Santini, J., & Balestrini, R. (2019). Nutrient deficiency tolerance in citrus is dependent on genotype or ploidy level. [Tolerantie voor nutriëntentekort bij citrus is afhankelijk van genotype of ploidieniveau]
• Xiong, H., Guo, J., Guo, X., & Xu, Q. (2025). Evergreen citrus trees exhibit distinct seasonal nitrogen remobilization patterns. [Groenblijvende citrusbomen vertonen duidelijke seizoensgebonden patronen in stikstofherverdeling]
• Zhu, Y., Gong, H., & Yin, J. (2020). Role of silicon in mediating plant resistance to abiotic stress: Insights into mechanisms and applications. [Rol van silicium in het bevorderen van plantweerstand tegen abiotische stress: inzichten in mechanismen en toepassingen]