Water besparen in de tuin begint met een goede mulchlaag. In dit artikel ontdek je hoe mulch werkt, waarom het helpt tegen droogte én welke soorten mulch het beste bij jouw tuin passen. Met praktische tips, duidelijke illustraties en een overzicht van de voor- en nadelen per mulchsoort maak je eenvoudig de juiste keuze voor een groenere, veerkrachtigere tuin.

Een mulchlaag werkt alleen optimaal als de bodem eronder goed is voorbereid. Voordat je mulch aanbrengt, is het daarom belangrijk om de grond onkruidvrij te maken, licht los te maken en — indien nodig — te voorzien van voeding.

Begin met het verwijderen van alle aanwezige onkruiden, zeker soorten die zich ondergronds verspreiden of diep wortelen. Wanneer deze onkruiden onder een mulchlaag blijven zitten, kunnen ze alsnog omhoog groeien of via wortelstokken uitbreiden. Mulch is namelijk vooral effectief tegen nieuw ontkiemende onkruidzaden, en minder tegen volwassen planten.

Daarna kun je de bovenste paar centimeter van de grond voorzichtig losmaken. Dit bevordert de waterinfiltratie en maakt het voor plantenwortels makkelijker om te groeien. Een losse, kruimelige bodemstructuur zorgt er bovendien voor dat regen- of gietwater makkelijker doordringt tot onder de mulchlaag, in plaats van langs het oppervlak weg te spoelen.

Het aanbrengen van mest of plantenvoeding vóór het mulchen is ook aan te raden — zeker als je werkt met organische mest of compost. Dergelijke voedingstoffen moeten eerst worden afgebroken door micro-organismen in de bodem voordat planten ze kunnen opnemen. De afbraak gebeurt sneller en effectiever in een actieve, luchtige bodem — precies wat je krijgt onder een mulchlaag. Als je wacht tot na het mulchen, komt de mest moeilijker op de juiste plek terecht.

Gebruik je later in het seizoen toch nog extra voeding, dan kun je het beste kiezen voor vloeibare plantenvoeding, of de mulch tijdelijk opzij schuiven om korrels of compost direct op de bodem aan te brengen.

Bij het aanleggen van een mulch laag is het belangrijk om de juiste en voldoende mulch te gebruiken. De dikte van de laag, de grootte van de stukjes mulch en de kleur van het materiaal bepalen samen hoeveel water er wordt vastgehouden in de bodem, hoeveel zonlicht de grond bereikt en hoe goed verdamping wordt tegengegaan. Door hier vooraf goed over na te denken, haal je het maximale uit je mulch laag – zonder dat je elk jaar opnieuw hoeft te beginnen.

Als je mulch gebruikt om waterverlies in je tuin of uit je plantenbakken te beperken, is de dikte van de mulchlaag belangrijker dan veel mensen denken. Verschillende onderzoeken tonen aan dat de dikte van de mulchlaag vaak meer invloed heeft op het vasthouden van vocht dan het type materiaal. Tien centimeter blijkt in veel gevallen de beste dikte te zijn. Bij een dunnere laag verdampt er alsnog veel water uit de bodem. Een dikkere laag levert zelden extra voordeel op en kan de bodem zelfs te veel afsluiten of de afbraak van organisch materiaal vertragen.

Bij bijvoorbeeld de tomatenteelt in het droge, warme Midden-Oosten is aangetoond dat een mulchlaag van 10 cm tot wel 30% minder waterverlies gaf dan een laag van 5 cm. Ook bij aardbeien in Litouwen zorgde deze dikte voor een hogere opbrengst dankzij beter vochtbehoud. In Duitsland werd bij de teelt van courgettes met gerecycled papier als mulch eveneens duidelijk minder water verbruikt bij een laag van 10 cm dan bij dunnere lagen.

Een mulchlaag van 10 centimeter vormt een beschermende buffer tussen de bodem en de lucht. Het voorkomt dat de zon de bovenste grondlaag opwarmt, waardoor er minder energie beschikbaar is om vloeibaar water om te zetten in waterdamp. Kale grond kan tot 95% van het zonlicht absorberen, wat leidt tot snelle opwarming en uitdroging. Een mulchlaag voorkomt dat de grond eronder zonne-energie opneemt, waardoor de bodem koeler blijft en de verdamping afneemt.

Daarnaast helpt de dikke mulchlaag om het vochtige luchtlaagje direct boven de grond te behouden. Normaal gesproken vormt zich een dunne laag lucht vlak boven de bodem die verzadigd is met waterdamp. Zonder mulch blaast de wind dit laagje snel weg, waardoor er opnieuw ruimte ontstaat voor verdamping uit de bodem. Door de 10 centimeter dikke mulchlaag wordt deze luchtlaag als het ware opgesloten. De wind kan er minder goed bij, en de vochtige lucht boven de grond wordt minder snel afgevoerd. Hierdoor blijft de luchtvochtigheid net boven het bodemoppervlak hoog, en dat werkt als een soort rem op verdere verdamping: de luchtlaag boven de grond raakt verzadigd met vocht, waardoor er minder verdamping kan plaatsvinden uit de grond. Dit effect is vooral merkbaar op zonnige, winderige dagen, wanneer de verdamping normaal gesproken het ergst is.

Mulch heeft bovendien een indirect effect op verdamping via onkruid. Onkruidplanten verdampen actief water via hun bladeren, en sommige soorten trekken dat water zelfs met diepe wortels omhoog uit de bodem. Op warme dagen kan de aanwezigheid van onkruid ervoor zorgen dat er tot wel 25% méér water uit de grond verdampt. Een laag van 10 cm mulch blokkeert het licht en beperkt de kieming van onkruidzaden, waardoor deze ‘natuurlijke waterpompen’ geen kans krijgen.

Kortom: wie zijn planten beter bestand wil maken tegen droogte, doet er goed aan om de grond te bedekken met een mulchlaag van ongeveer 10 centimeter dik – niet te weinig, niet te veel, maar precies goed voor optimaal vochtbehoud.

Met deze rekentool kun je eenvoudig berekenen hoeveel mulch je nodig hebt om een deel van je tuin of plantenbakken te bedekken. Mulch helpt om het vocht in de bodem vast te houden, voorkomt dat onkruid de bodem uitdroogt, en beschermt de grond tegen felle zon en harde wind.

Vul hieronder in:

• Liters per verpakking: hoeveel liter er in één verpakking mulch zit. Dit staat vaak op de verpakking. Als je het moet inschatten, kun je de lengte × breedte × hoogte (in cm) delen door 1000 om het aantal liters te berekenen. Bijvoorbeeld: 40 cm × 30 cm × 25 cm = 30.000 cm³ = 30 liter. Let op: bij samengeperste producten (zoals kokos of geperste compost) moet je uitgaan van het aantal liters na uitzetten, dus nadat het product is geweekt in water.
• Oppervlakte in m²: hoeveel vierkante meter je wilt bedekken met mulch. Meet de lengte en breedte van het oppervlak en vermenigvuldig die met elkaar (bijv. 3 meter × 2 meter = 6 m²).
• Dikte mulchlaag: de gewenste dikte van de mulchlaag in centimeters. Voor een goede werking tegen verdamping en onkruid wordt meestal 10 cm aangeraden.

Niet alleen de dikte van de mulchlaag is belangrijk, maar ook de grootte van de stukjes waaruit de mulch bestaat heeft veel invloed op het effect. De structuur bepaalt namelijk hoe goed de mulchlaag de bodem beschermt tegen verdamping door zon en wind.

Wanneer de mulchdeeltjes te groot zijn — denk aan stukjes van meer dan 5 centimeter, zoals lange takjes of grove houtsnippers — dan kunnen er luchtstromen door de mulchlaag waaien. Deze luchtstromen halen het vochtige luchtlaagje net boven de grond weg, waardoor er sneller nieuw water uit de bodem verdampt. De mulchlaag werkt dan minder goed als bescherming tegen uitdroging.

Maar ook hele fijne mulch, zoals zaagsel of gemalen bladeren, is niet ideaal. In zulke fijne lagen kunnen minuscule kanaaltjes (capillaire vaten) ontstaan die water vanuit de diepere bodemlagen omhoog trekken. Dat water verdampt vervolgens aan het oppervlak van de mulchlaag, waar het verloren gaat voordat planten het kunnen opnemen.

Verschillende onderzoeken in gematigde klimaten en drogere regio’s laten zien dat mulch met een gemiddelde deeltjesgrootte van 0,5 tot 3 cm vaak het meest effectief is bij het vasthouden van vocht in de bodem. Zo bleek bij de tomatenteelt in Spanje dat mulch van grof gehakseld stro van gemiddeld 2 cm duidelijk beter presteerde op het gebied van waterbesparing dan fijn maaisel of lange, ongesneden stengels. In een Belgische proefopstelling met aardbeien hield cm stro het bodemvocht beter vast dan los hooi of lange grashalmen. Ook in een Nederlandse kasstudie met tomaten bleef de bodem onder een mulchlaag van 1 tot 2 cm grootte compostsnippers koeler en natter dan onder fijn compostpoeder of grote houtschorsdelen.

Een goede mulchlaag bestaat daarom het liefst uit deeltjes die gemiddeld tussen de 0,5 en 3 centimeter groot zijn. Denk aan verkruimelde schors, gehakseld stro, fijne houtsnippers of gedroogde bladeren die iets grover zijn gescheurd. Deze structuur is grof genoeg om de wind te blokkeren, maar fijn genoeg om te voorkomen dat vocht omhoog wordt gezogen naar het oppervlak.

Kortom: de juiste deeltjesgrootte helpt de mulchlaag optimaal functioneren, zodat de bodem langer vochtig blijft en planten beter bestand zijn tegen droogte.

De kleur van de mulchlaag heeft ook invloed op hoeveel water er uit de bodem verdampt. Verdamping kost namelijk energie: vloeibaar water moet eerst worden omgezet in waterdamp, en die omzetting wordt aangedreven door zonlicht. Hoe meer zonlicht de bodem bereikt, hoe meer energie er beschikbaar is om water te laten verdampen. Vooral tijdens droge, heldere zomerdagen kan de zon de bovenste laag van de grond flink opwarmen, waardoor die snel uitdroogt.

Dat effect is het sterkst bij kale, donkere grond. Donkere oppervlakken absorberen tot wel 95% van het zonlicht. Hierdoor warmt de bodem snel op, zelfs op relatief koele dagen. Vooral jonge planten en soorten met een ondiep wortelstelsel kunnen hier snel onder lijden, omdat zij hun water vooral uit de bovenste centimeters van de bodem halen. Een mulchlaag kan dit effect afremmen door een deel van het zonlicht te weerkaatsen in plaats van te absorberen. Hierdoor blijft de grond koeler en vertraagt de mulch de verdamping van bodemvocht.

De kleur van het mulchmateriaal speelt hierbij een grote rol. Hoe lichter het oppervlak, hoe meer zonlicht wordt teruggekaatst. Een lichtgekleurde mulchlaag — bijvoorbeeld van stro, bleke houtsnippers, licht papiermateriaal of puimsteen — kan de bodemtemperatuur aanzienlijk verlagen en daarmee het vocht beter vasthouden. Donkergekleurde mulch, zoals compost of donkere boomschors, heeft juist de neiging om meer warmte vast te houden. Dat kan gunstig zijn in het voorjaar, wanneer je de bodem sneller wilt opwarmen, maar in warme en droge zomers werkt het juist averechts.

Dat verschil wordt ook bevestigd in diverse veldstudies. Zo bleek in een Nederlandse proef met wortelgroenten dat lichtgekleurde stro de bodem beter koel en vochtig hield dan donkere boomschors. In een Vlaamse kasstudie met paprika’s werd tot 20% minder water gebruikt bij toepassing van licht papiermateriaal vergeleken met donkere houtsnippers. En in Zuid-Frankrijk, hielden bleke steentjes zoals puimsteen meer vocht vast dan donker lavagesteente of zwart plastic.

De keuze voor licht mulchmateriaal is vooral belangrijk bij bakken, potten en verhoogde bedden. In dit soort systemen warmt de grond sneller op door het kleinere bodemvolume en de directe blootstelling aan zon en wind. Hierdoor gaat het bodemvocht vaak twee tot drie keer zo snel verloren als in volle grond. Ook zitten de wortels dichter bij het oppervlak en zijn dus gevoeliger voor uitdroging. Door in deze situaties te kiezen voor een reflecterende mulchlaag — zoals stro of licht grind — blijft de bovengrond merkbaar koeler. Dat vermindert de verdamping, helpt om het vochtpeil stabiel te houden, voorkomt stress bij de planten en maakt dat je minder vaak water hoeft te geven.

Er zijn tientallen soorten mulch beschikbaar, elk met hun eigen effect op de waterhuishouding van de bodem, de temperatuur rond de wortels en de groei van planten. Sommige mulchmaterialen zijn gratis of goedkoop te krijgen, andere vergen een investering. Ook verschillen ze sterk in duurzaamheid, gemak van aanbrengen en hoe goed ze onkruid tegenhouden. In de onderstaande tabel vind je een overzicht van de belangrijkste mulchcategorieën, inclusief voorbeelden, gemiddelde prestaties en aanbevolen gebruik. Zo kun je in één oogopslag zien welke mulch het beste past bij jouw tuin of balkon. Verder naar onder staat een uitgebreide beschrijving van de verschillende soorten mulch die er zijn.

Stro is het gedroogde restmateriaal van graangewassen zoals tarwe, rogge en haver. Omdat de meeste voedingsstoffen in de graankorrels zitten, bevat stro weinig stikstof, fosfor of kalium. Het beïnvloedt de bodemvruchtbaarheid dus nauwelijks, wat het geschikt maakt als mulch voor vochtbehoud en onkruidonderdrukking zonder overbemesting.

Onderzoek in verschillende klimaatzones — waaronder Japan, Noord-China en Zuid-Europa — laat zien dat stro-mulch effectief is in het verminderen van bodemverdamping. In een veldproef met winterkool in India bleek dat stro de bodem aanzienlijk langer vochtig hield dan gras of kale grond. Een andere studie in China toonde aan dat een mulchlaag van tarwestro bij wortelgewassen de verdamping met 35% verlaagde, vergeleken met niet-bedekte bodem. Daarnaast werd in Zuid-Frankrijk aangetoond dat stro de bodemtemperatuur temperde, wat gunstig is voor planten met een oppervlakkig wortelstelsel.

Een strolaag helpt op twee manieren bij het vasthouden van vocht. Het vangt water op, waardoor het water langzamer infiltreert en beter door de grond wordt opgenomen. Daarnaast vermindert het de verdamping, doordat het zonlicht weert en het bodemoppervlak koel houdt. Stro heeft bovendien een isolerende werking: het dempt temperatuurverschillen en helpt de bodem in zomer en winter stabiel te blijven. Dankzij de sponsachtige structuur kan het tot twee keer zijn gewicht aan water vasthouden.

Wel is stro relatief luchtig, waardoor het minder goed bestand is tegen wind. Op open plekken of in verhoogde bedden kan het nodig zijn om het te verzwaren of licht vochtig te houden. Ook kunnen er onbedoeld graanzaden in het stro zitten, waardoor bijvoorbeeld tarwe spontaan kan kiemen. Let daarbij op het type stro: haverstro blijkt minder geschikt als mulch, omdat het de bodem minder goed vochtig en stabiel houdt dan tarwe- of roggestro.

Naast klassiek graanstro kunnen ook hennepstro en miscanthusstro als mulch worden gebruikt. Hennepstro neemt veel vocht op, is schimmelwerend en breekt snel af, waardoor het de bodemstructuur verbetert. Miscanthusstro, met zijn hoge koolstof-stikstofverhouding, helpt goed tegen verdamping en houdt de bodem vochtig — ideaal voor droogtegevoelige gewassen.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Strobaal, Duvo Plus Eco Strokorrel, Nature Hennep Strooisel, Compo Hennepstrooisel of Saniflor Miscanthus Bodemstrooisel.

Hooi is gedroogd gras, meestal afkomstig van soorten als timotheegras, veldbeemdgras of luzerne. Het wordt vooral geoogst als voer voor dieren, omdat het relatief veel voedingsstoffen bevat. Dat onderscheidt het van stro, dat bestaat uit de droge, lege stengels van geoogste graanplanten en nauwelijks voedingswaarde heeft. In de tuin kan hooi, en in het bijzonder luzernehooi, ook worden gebruikt als mulch. Luzerne bindt stikstof uit de lucht en voegt via het hooi langzaam stikstof toe aan de bodem.

In gematigde klimaatzones zoals West-Europa bleek luzernehooi niet alleen het bodemvocht goed vast te houden, maar ook de plantengroei te stimuleren. In een Belgische kasproef met spinazie groeiden planten met luzerne-mulch tot 20% sneller dan zonder mulch, dankzij de combinatie van stabiele vochtigheid en stikstofafgifte. In een Duitse studie met sla zorgde het hooi bovendien voor minder temperatuurschommelingen in de bovenste bodemlaag, wat uitdroging verder beperkte. De voordelen waren het duidelijkst bij lichte zandleemgrond.

Luzernehooi helpt niet alleen om verdamping tegen te gaan, maar stimuleert ook de groei van veel bladgewassen. De combinatie van vochtbehoud en een lichte stikstofafgifte maakt het bijzonder geschikt voor moestuinbedden met bijvoorbeeld sla, snijbiet of spinazie. In die context draagt het bij aan snellere groei en een hogere opbrengst.

Voor fruitbomen en houtige gewassen is luzernehooi als mulch minder geschikt. De extra stikstof zorgt ervoor dat deze planten vooral blad vormen in plaats van bloemen en vruchten. Bovendien blijven bomen die op stikstofrijke grond staan vaak langer in blad in het najaar, waardoor ze gevoeliger worden voor vorstschade.

Let op: vers gemaaid gras (dat nog niet goed is gedroogd) is iets anders dan hooi en moet met mate worden gebruikt. Het kan gaan schimmelen of gaan broeien, wat schadelijk is voor jonge planten. Hooi moet dus echt goed droog en vrij van zaden zijn voor gebruik in de tuin.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Mijten Luzerne Korrel, Luzerne Ruwvoer Baal of Weidehooi.

Mulch van houtachtig materiaal, zoals houtsnippers, boomschors of zaagsel, bestaat grotendeels uit koolstof en bevat weinig stikstof. Daardoor wordt het langzaam afgebroken door het bodemleven. Een laag van dit materiaal blijft meestal één tot drie jaar liggen en is daardoor bij uitstek geschikt voor vaste planten, struiken en bomen, waar je niet elk seizoen opnieuw wilt mulchen.

Hoewel houtachtige mulch langzaam afbreekt, draagt het wel degelijk bij aan waterbesparing, vooral op zandige of steenachtige bodems. In een Nederlandse proef met bessenstruiken werd de verdamping onder een laag fijn versnipperde boomschors met ruim 25% verlaagd ten opzichte van kale grond. Een vergelijkbare studie in Vlaanderen bevestigde dit bij bramen: houtsnippers hielden het bodemvocht beter vast dan compost of gras. Wel bleek uit dezelfde studie dat grove schors minder effectief was dan fijner materiaal, vooral bij winderige omstandigheden

Er wordt soms gedacht dat boomschors of houtsnippers de bodem verzuren, vooral wanneer ze afkomstig zijn van naaldbomen. In de praktijk blijkt dit nauwelijks het geval: ook dennennaalden en houtsnippers van coniferen veranderen de pH van de bodem nauwelijks. Houtachtige mulch kan dus prima worden gebruikt bij planten die neutrale of zelfs kalkrijke grond nodig hebben.

Wel is het goed om rekening te houden met de herkomst van het hout. Sommige soorten, zoals walnoot, eucalyptus en bepaalde naaldbomen, bevatten stoffen die de kieming van zaden tijdelijk kunnen onderdrukken. Dit zogenoemde allelopathisch effect maakt ze minder geschikt voor jonge zaailingen, maar juist nuttig voor het onderdrukken van onkruid rond volwassen beplanting. Het effect is meestal tijdelijk en neemt af naarmate het materiaal verteert — na zes tot twaalf maanden kunnen er weer jonge planten tussen worden gezet.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Compo Houtchips, Basic Houtsnippers, Versele Beukenhout Snippers 10mm of DCM Mulch Boomschors.

Papier is een verrassend bruikbaar mulchmateriaal dat je eenvoudig zelf kunt verzamelen. Oud krantenpapier, karton, eierdozen en wc-rolletjes zijn restmaterialen die zich uitstekend lenen voor hergebruik in de tuin. Door ze te versnipperen en op de bodem aan te brengen, vormen ze een effectieve barrière tegen vochtverlies en onkruid.

Wie zelf papiermulch wil maken, scheurt het papier het beste in stukken van ongeveer een centimeter groot. Verspreid dit vervolgens in een laag van vijf tot tien centimeter dik. Maak het materiaal licht vochtig tijdens of na het aanbrengen, zodat het niet wegwaait bij wind. Voor wie liever werkt met kant-en-klaar materiaal, zijn er ook papieren korrels of pellets verkrijgbaar. Deze zijn compacter, waaien minder snel weg en zijn makkelijker te verdelen over grotere oppervlakken.

Een mulchlaag van papier helpt om waterverlies via verdamping sterk te beperken. Daardoor blijft de grond onder de laag koeler en vochtiger, wat gunstig is voor planten met een oppervlakkig wortelgestel. In vergelijking met sommige andere mulchsoorten sluit papier de bodem goed af, waardoor het waterverbruik van de plant beter benut wordt. De werking is vergelijkbaar met die van stro of wol, maar papier breekt vaak sneller af — vooral als het materiaal al nat is geworden.

Er is wel een aandachtspunt: bij het gebruik van grotere hoeveelheden papier kan er, met name op zure of arme gronden, een verhoogde opname van aluminium door plantenwortels optreden. Dit gebeurt vooral bij langdurig natte omstandigheden. Door vóór het aanbrengen van de mulchlaag wat extra fosfor toe te voegen aan de bodem, kan dit effect eenvoudig worden gecompenseerd. Fosfor bindt aluminium en voorkomt zo dat het schadelijk wordt voor de planten.

Papiermulch is vooral geschikt voor eenjarige gewassen, potten of verhoogde bedden, waar regelmatig ververst kan worden. Het is een goedkope, circulaire oplossing die het bodemvocht helpt vasthouden en tegelijk het volume van je oud papierbak vermindert.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Card N Egg, Green Mile Bedding of Esve Paper Bedding.

Kokosvezels zijn een restproduct van kokosnoten en worden onder andere verwerkt tot matten, snippers of fijn materiaal (coir) voor gebruik als mulchlaag. Deze mulch heeft meerdere eigenschappen die bijdragen aan het vasthouden van vocht en het beschermen van de bodem. Zowel kokosmatten als los kokosmateriaal zorgen ervoor dat regen- of gietwater langzamer de grond in trekt. Daardoor wordt het beter verdeeld en minder snel afgevoerd naar diepere lagen waar plantenwortels er moeilijker bij kunnen.

Onderzoek in tropische en mediterrane klimaten laat zien dat kokosvezels de verdamping van bodemvocht aanzienlijk verminderen. In proeven met groentegewassen op zandgronden bleven de planten beduidend beter gehydrateerd bij het gebruik van kokosmatten of coir mulch. Ook werd aangetoond dat kokosvezel de bodemtemperatuur stabiliseert, wat vooral gunstig is voor gewassen zoals sla en kolen die gevoelig zijn voor warmte.

Een ander voordeel van kokos als mulch is dat het naast vochtbehoud ook iets bijdraagt aan de voedingstoestand van de bodem. In tegenstelling tot bijvoorbeeld stro of hout, bevatten kokosdoppen en -vezels kleine hoeveelheden stikstof, fosfor en kalium. Deze voedingsstoffen komen langzaam vrij tijdens de afbraak en kunnen vooral bij langdurig gebruik een bescheiden bijdrage leveren aan de plantengroei.

Ten slotte is kokosmulch goed bestand tegen wind en licht van gewicht, waardoor het makkelijk in gebruik is op verhoogde bedden of in potten. De structuur is fijn genoeg om verdamping tegen te gaan, maar grof genoeg om capillaire opstijging van bodemvocht te beperken. Daardoor blijft het vocht dieper in de bodem beschikbaar voor de plantenwortels.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Kokos N Kokos, BioSolutions CocoSchors of Pokon Kokos Bodembedekker.

Notendoppen en schillen van zaden — zoals die van amandelen, hazelnoten of zonnebloempitten — zijn een restproduct van de voedselindustrie. Deze doppen bestaan uit hard, houtachtig materiaal dat rijk is aan koolstof en nauwelijks voedingsstoffen bevat. Hierdoor breken ze maar langzaam af in de bodem. Dat heeft een groot voordeel: ze blijven lang liggen. In sommige gevallen blijft een mulchlaag van notendoppen tot wel tien jaar effectief, zonder dat je iets hoeft aan te vullen.

Deze harde, natuurlijke mulch vormt een stevige beschermlaag bovenop de bodem. Daardoor krijgen zon en wind veel minder invloed op het verdampen van bodemvocht. Regenwater wordt niet meteen doorgelaten, maar juist even vastgehouden en langzaam de grond in geleid. Dit voorkomt dat het water te snel wegstroomt, zeker op hellende of zanderige tuingronden. Ook blijft de temperatuur van de bodem stabieler onder deze mulch: in de zomer warmt de grond minder snel op, en ’s nachts koelt ze minder snel af.

Onderzoek in West-Afrika liet zien dat pindadoppen als mulch hielpen om de bodem langer vochtig te houden tijdens het droge seizoen bij tomaten. De grond bleef er koeler en vochtiger dan bij percelen zonder mulch. Ook bij appelbomen in het Middellandse Zeegebied bleek dat een mulchlaag van hazelnootschillen hielp om vocht vast te houden en de groei van de bomen te ondersteunen.

Notendoppen laten weinig licht door en vormen zo een barrière voor kiemende onkruiden. Tegelijk laten ze nog genoeg lucht door om het bodemleven actief te houden. Dit maakt deze mulchsoort ideaal voor vaste planten, struiken en fruitbomen op plekken waar je liever niet elk jaar opnieuw wilt mulchen.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Pokon Cacaodoppen, Nocciolo Hazelnootdoppen, Nocciolo Perzikstenen of Nocciolo Macadamiadoppen.

Jutte mulch bestaat meestal uit dikke, geweven matten van de vezels van de jutteplant (Corchorus olitorius), die ook voor het maken van jutezakken worden gebruikt. Deze natuurlijke vezels worden samengeperst tot stevige matten die eenvoudig uitgerold kunnen worden op bedden, paden of in potten. Vooral bij toepassingen waar regelmatig onderhoud of grondbewerking nodig is, zijn jutte matten praktisch: ze zijn goed op te tillen of aan de kant te schuiven zonder direct uiteen te vallen.

Een van de belangrijkste voordelen van jutte mulch is het vermogen om verdamping te verminderen. De vezelstructuur van het materiaal laat water goed door bij regen of irrigatie, maar vermindert de snelheid waarmee vocht weer uit de bodem verdwijnt. Dit maakt jutte een geschikte keuze voor moestuinen waar waterbesparing belangrijk is. Tegelijkertijd houdt de mulch de temperatuur van de bovenste bodemlaag stabiel, waardoor de wortels minder te lijden hebben onder temperatuurschommelingen.

Ook onkruid wordt effectief onderdrukt. De matten blokkeren zonlicht en maken het voor zaden moeilijk om te ontkiemen of jonge onkruiden door te groeien. In vergelijking met synthetische mulch heeft jutte als extra voordeel dat het biologisch afbreekbaar is. De afbraak verloopt wel traag genoeg dat de matten één tot twee groeiseizoenen kunnen blijven liggen zonder vervangen te worden.

Onderzoek bevestigt deze voordelen. In veldstudies met jutte geotextielen werd aangetoond dat de bodem onder de mulch langer vochtig bleef, de temperatuur overdag daalde en ’s nachts hoger bleef, en dat onkruidgroei sterk werd geremd. Ook bleek de afbraak van jutte minder snel te verlopen in droge of gematigde klimaten, wat betekent dat het lang bruikbaar blijft maar uiteindelijk zonder resten in de bodem kan composteren.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Superfish Jute Vijverdoek of Wouters Textiles Jutte.

Schelpen die afkomstig zijn van de schaaldierenindustrie — zoals mosselschelpen, oesterschelpen of coquilles — kunnen een effectieve en decoratieve mulchlaag vormen. Ze bestaan grotendeels uit calciumcarbonaat en breken maar langzaam af, waardoor ze langdurige bescherming bieden tegen verdamping en extreme temperatuurverschillen in de bodem. Schelpen houden de temperatuur van de grond stabieler: ze beperken het opwarmen op warme, zonnige dagen en vertragen de afkoeling wanneer het ‘s avonds plots kouder wordt. Dit is vooral gunstig voor planten met een gevoelig wortelgestel of bij teelt in potten en verhoogde bedden.

Daarnaast hebben schelpen invloed op de zuurgraad van de bodem. Omdat ze licht basisch zijn, verhogen ze geleidelijk de pH-waarde van zure gronden. Dat maakt ze met name geschikt voor planten die goed groeien in licht alkalische omstandigheden, zoals vijgen, olijven, rozemarijn en lavendel. Door hun samenstelling leveren schelpen ook langzaam calcium, mangaan en zink aan de bodem, wat bijdraagt aan een gezonde plantenontwikkeling.

Uit onderzoek blijkt dat schelpen als mulchlaag effectief kunnen zijn ondanks hun relatief kleine deeltjesgrootte. In een veldstudie in Portugal werd oesterschelpgrit gebruikt met een diameter van slechts 2 tot 6 millimeter. Deze mulchlaag bleek de verdamping van bodemvocht aanzienlijk te remmen en tegelijk de infiltratie van regenwater te bevorderen. De fijne, dichte structuur van de schelpen bood voldoende bescherming tegen zon en wind, ook al voldeden ze niet aan de standaardrichtlijn van 0,5 tot 3 centimeter voor mulchdeeltjes. Dit maakt schelpen een uitzondering op die regel, mits gelijkmatig verdeeld en in voldoende dikke lagen aangebracht.

Ook in andere studies werd het positieve effect van schelpen als mulch aangetoond. In een proef met druivenranken in Nieuw-Zeeland zorgde een schelpenlaag voor een hogere bodem-pH, verhoogde calciumgehaltes en een betere vochtretentie, wat samen leidde tot vitalere planten en minder irrigatiebehoefte. In een Turkse veldstudie bleken schelpen daarnaast de verdamping effectief te remmen, zonder nadelige effecten op de pH of nutriëntenbalans in de bodem.

Ten slotte hebben vooral lichtgekleurde schelpen, zoals gebroken mosselschelpen, een reflecterende werking. Ze weerkaatsen zonlicht terug naar de plant, wat bij sommige soorten leidt tot krachtigere groei doordat het lichtniveau rondom het gewas toeneemt. Dit effect werd onder andere waargenomen bij zonminnende kruiden en mediterrane gewassen.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Gardenlux Schelpen Bruin-Grijs 8–16mm, Ouwehand Grof Schelpengrit of Hele Oesterschelpen – 20kg zak.

Wol is een natuurlijk vezelmateriaal dat niet alleen warm is in kleding, maar ook verrassend effectief blijkt als mulchlaag. Door de poreuze structuur neemt wol gemakkelijk water op wanneer het vochtig wordt, en houdt dit vervolgens stevig vast. Het bijzondere aan wol is dat het vocht zó vasthoudt dat het niet makkelijk verdampt, maar het water alsnog beschikbaar blijft voor de grond eronder. Dat komt doordat het water vastzit in de vezels, maar door de capillaire werking van de bodem langzaam weer wordt teruggetrokken naar beneden.

Een mulchlaag van onbewerkte, schone schapenwol werkt vooral goed op gronden die van nature al wat vocht vasthouden, zoals leem- of compostrijke bodems. Op droge, zanderige grond duurt het vaak wat langer voordat de wol voldoende verweerd is om optimaal te functioneren. In zulke omstandigheden blijft de structuur te gesloten, waardoor de mulch minder goed integreert met de bodem. In tegenstelling tot stro of bladeren, breekt wol langzaam af — wat een voordeel is bij langdurige teelten, maar het minder geschikt maakt als je snel effect wilt op een zanderige grond.

Wol heeft daarnaast een sterk isolerend vermogen. Net als in kleding voorkomt het dat de bodem overdag te heet wordt of ’s nachts te snel afkoelt. Dit maakt het een bijzonder nuttige mulchsoort voor vroege teelten, zoals aardbeien of voorjaarsgroenten, die gevoelig zijn voor temperatuurschommelingen in het voorjaar.

Ook de onderdrukking van onkruid is een pluspunt: doordat wol compact blijft liggen en weinig licht doorlaat, krijgen onkruidzaden weinig kans om te ontkiemen. In veldstudies werd aangetoond dat wolmulch effectiever is tegen onkruidgroei dan veel plantaardige mulchsoorten zoals stro of hooi.

Een klein nadeel is de geur: onbewerkte wol ruikt vaak sterk naar schaap, vooral bij vochtig weer. In grotere tuinen valt dit meestal nauwelijks op, maar in een kleine stadstuin of bij gebruik in potten kan het als storend worden ervaren.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Wolterra Wolkorrels, ECOstyle Schapenwolmat of ORO Wolkorrel – 15 kg.

Een mulchlaag hoeft niet altijd uit plantaardig of dierlijk materiaal te bestaan. In droge of Mediterrane tuinen worden ook steeds vaker steenachtige materialen gebruikt, zoals kiezels, lavagruis, puimsteen of zelfs gebroken bakstenen. Deze steentjes vormen een duurzame mulchlaag die jarenlang meegaat en nauwelijks afbreekt. Vooral in tuinen waar mulch niet elk seizoen vervangen kan worden, is dit een praktisch voordeel.

Wat veel mensen niet weten, is dat een steenachtige mulchlaag óók helpt om de verdamping van water uit de bodem te beperken — mits de steentjes klein genoeg zijn. Steentjes met een diameter tot maximaal 1 centimeter kunnen de bovenlaag van de grond effectief afschermen van zon en wind. Daardoor blijft het bodemvocht beter behouden. Grovere stenen laten daarentegen luchtstroming tussen de stenen toe, waardoor er alsnog veel vocht verloren gaat.

Daarnaast helpt een steenachtige mulch om de bodemtemperatuur te reguleren. Uit studies blijkt dat de grond onder een laag lava of kiezels in het voorjaar tot 10% warmer blijft dan onder organisch materiaal. Deze extra warmte kan in een koel klimaat zoals Nederland of België net het verschil maken voor fruitbomen die gevoelig zijn voor late nachtvorst — zoals abrikozen, nectarines of perziken. Door de bodem iets op te warmen, helpt de mulch jonge bloemknoppen te beschermen en vergroot het de kans op een goede oogst.

Er zijn ook langetermijneffecten op de bodemstructuur en het vochtbeheer. Puimsteen en lavagruis werken niet alleen als bescherming, maar verbeteren ook het vermogen van de bodem om water op te nemen. In een onderzoek in het Midden-Oosten bleek dat lavamulch het vochtgehalte van de bodem aanzienlijk verhoogde in vergelijking met kale grond. Daarbij werd ook minder erosie en temperatuurfluctuatie waargenomen, wat gunstig is voor de wortelontwikkeling van gewassen droge, zonnige periodes.

Wil je deze mulchsoort zelf gaan gebruiken? Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor Compo Puimsteen, Naturen Lavagruis, DCM Pouzzolane Lava of Gardenlux Grind Wit 16–32mm.

Plastic mulch werd lang gebruikt om waterverlies en onkruid te beperken, maar het laat microplastics achter in de grond. Deze kleine deeltjes breken nauwelijks af, kunnen door planten worden opgenomen en komen via grondwater uiteindelijk in het milieu en onze voeding terecht.

Ook zogenaamd biologisch afbreekbaar plastic mulch is geen veilige keuze: het breekt vaak alleen af onder industriële omstandigheden, niet in een gewone tuin. Zo blijft ook dit plastic achter in de bodem.

Wij raden het gebruik van alle vormen van plastic mulch sterk af. Kies liever voor natuurlijke, composteerbare materialen die goed zijn voor de bodem en het milieu.

Het zelf kweken van groenten, fruit, kruiden en bloemen gaat meestal gemakkelijk, maar soms zit er ook wel eens wat tegen. Mocht je een vraag hebben over het kweken van planten, dan zullen wij deze zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Je kunt je vragen onderaan deze pagina stellen, via het Disqus formulier. Om naar het Disqus formulier te gaan, klik je op de “Stel een vraag!”-knop hieronder.