Slakken kunnen binnen een korte tijd een hoop schade aan de planten in de tuin aanrichten. Vooral in het begin van het jaar, wanneer de meeste planten nog klein en zacht zijn, kunnen slakken in één nacht alle kostbare zaailingen en jonge plantjes in een kweekbed opeten. Om te voorkomen dat slakken te veel schade aan richten, is het belangrijk om schade door slakken zo snel mogelijk te herkennen, zodat je ze zo snel mogelijk kunt gaan bestrijden. In dit artikel vertellen we hoe vraatschade aan planten door slakken herkent kan worden en hoe de slakken op een natuurlijke manier bestreden kunnen worden.

Er zijn veel slakkensoorten op de wereld, van grote tot kleine, van slakken met een huisje tot naaktslakken zonder huisje. Allemaal hebben ze een nat, slijmerig lijfje, twee tentakels met ogen, en een hongerig mondje. Vooral het hongerige mondje van de slak kan veel schade veroorzaken.

De meeste slakken worden pas 's avonds actief, wanneer de kans kleiner is dat hun vochtige lijfjes uitdrogen door de warme zon. Ook wanneer het pas geregend heeft, is de kans groter dat de slakken uit hun schuilplaatsen komen. Doordat de meeste slakken pas actief worden als we liever binnen zitten, moeten we vaak afgaan op de sporen die de slakken achterlaten om te weten dat we last hebben van een slakkenplaag in de tuin.

Slakken kunnen in een korte periode een grote hoeveelheid plantaardig materiaal opeten. De slakken beperken zich niet alleen tot de groene bladeren, maar houden ook van vruchten, knollen en bollen. De eerste aanwijzing dat er slakken in de tuin zijn, is dan ook dat grote delen van planten in de nacht worden opgegeten.

Er zijn natuurlijk meer dieren die de planten opeten. Bij slakken zien we dus vooral dat de vraat 's nachts plaats vindt, terwijl insecten zoals rupsen en torren ook overdag aan de planten knagen en zichtbaar zijn. Verder is de kans groot dat je last hebt van slakken in de tuin als je slijm sporen op de aarde en op de aangevreten planten ziet. Eventueel kun je een slakkenval gevuld met bier of lokstof gebruiken om de aanwezigheid van slakken te monitoren.

Zodra het duidelijk is dat er slakken in de tuin zitten, dan is het belangrijk om zo snel mogelijk de slakken te bestrijden. De meeste slakken leggen in de zomer en herfst per slak ongeveer 400 eitjes, waar het jaar daarop weer nieuwe slakjes uit komen. Om te voorkomen dat de slakkenplaag het komende jaar nog erger wordt, is het daarom aan te raden om in de lente en vroege zomer natuurlijke bestrijdingsmiddelen te gebruiken die de slakken bestrijden. Op de lange termijn zullen er dan steeds minder slakken in de tuin zitten die voor problemen zorgen.

Er zijn verschillende manieren bekend om slakken te hinderen en te bestrijden. Sommige van deze methoden zijn succesvol, maar slecht voor de natuur, zoals het gebruik van zout. Andere methoden hebben weer weinig effect, zoals het gebruik van slakkenvallen en steengruis. Hieronder bespreken we de methoden die volgens verschillende wetenschappelijke onderzoeken effectief kunnen zijn tegen slakken en in vergelijking met andere methoden minder belastend zijn voor de natuur. Sommige van deze methoden worden pas sinds kort onderzocht, daarom vallen ze in de meeste landen nog niet onder de regels van de officiële biologische landbouw. Onthoudt dat het gebruik van producten, zoals essentiële oliën, die niet specifiek zijn goedgekeurd voor het gebruik in de (moes)tuin gevaren voor mens, dier en milieu kunnen meebrengen. 

De meest bekende manier om slakken in de tuin te lijf te gaan is met slakkenkorrels. De meeste conventionele korrels bevatten metaldehyde, terwijl de meeste biologische korrels, zoals Escar-Go van ECOstyle, ijzer(III)fosfaat bevatten. Ondanks dat de conventionele slakkenkorrels een groter nadelig effect hebben op de natuur en het drinkwater, zijn ook de biologische slakkenkorrels niet geweldig. Onderzoek heeft laten zien dat ijzer(III)fosfaat, ook wel ijzerorthofosfaat of ferri fosfaat genoemd, de hoeveelheid regenwormen in de bodem kunnen verminderen. De regenwormen vinden de korrels namelijk ook lekker, en komen zo in aanraking met het gif. Aangezien regenwormen zo belangrijk zijn voor een gezonde bodem, is het daarom af te raden om slakkenkorrels, biologisch of conventioneel, te gebruiken.

De nematode Phasmarhabditis Hermaphrodito is een vijand van de slak. Vooral naaktslakken zijn gevoelig voor deze nematoden. Wanneer de nematode het lichaam van de slak binnen dringt dan zal enige tijd daarna het lichaam van de slak gaan opzwellen en zal de slak stoppen met eten. Hierdoor zal de slak uiteindelijk overlijden. Hoe meer nematoden in het lichaam zitten, hoe sneller de slak zal overlijden. Het is dus belangrijk om de juiste dosis nematoden per vierkante meter aarde te geven, zodat de slakken de nematoden infectie niet te lang overleven.

De nematoden werken het beste wanneer de aarde vochtig is en de buitentemperatuur tussen de 15 en 25 graden Celsius ligt. Bij koudere temperaturen tot 5 graden Celsius zijn de nematoden minder actief, maar gaan ze niet dood. Bij temperaturen boven de 25 graden Celsius gaan de meeste van deze nematoden dood, waardoor ze geen effect meer hebben op de slakken. De nematoden behandeling is dus vooral effectief wanneer deze aan het begin van de lente wordt toegediend. Het duurt meestal twee weken voordat de slakken zo ziek zijn door de nematoden dat ze stoppen met eten, is het aan te raden om de nematoden twee weken voordat gevoelige planten, zoals kolen of sla, worden geplant of gezaaid over de aarde te verspreiden.

De nematoden worden in de vorm van een poeder geleverd. Een voorbeeld hiervan is No-Slug van BioGroei. De nematoden poeder moet worden opgelost in water en over de aarde worden uitgespreid. Het is belangrijk dat je goed op de verpakking leest hoeveel water er bij de nematoden poeder moet en voor hoeveel vierkante meter het mengsel is. Om de effectiviteit van de nematoden te vergroten is het aan te raden om de aarde een paar uur van tevoren te bewateren, zodat de aarde niet te droog is. Ook helpt het om de bovenste 5 cm van de aarde om te ploegen kort nadat de nematoden over de aarde zijn verdeeld.

Zolang er nog genoeg slakken in de aarde zitten, zullen de nematoden zich in de dode slakken vermeerderen en, zodra de nieuwe nematoden oud genoeg zijn, in de aarde op zoek gaan naar een nieuwe slak. Zodra het aantal slakken in de tuin minder wordt, dan kunnen de nematoden nog vier tot zes weken in de aarde blijven overleven. Komen ze in deze tijd geen nieuwe slak tegen om te infecteren, dan zullen de nematoden dus na vier tot zes weken uit de aarde verdwenen zijn. Komen er in de periode daarna weer nieuwe slakken tevoorschijn, dan zul je dus opnieuw een nematoden behandeling moeten toedienen.

Slakken houden niet van barrières van koper. Om slakken weg te houden bij planten, kan het daarom helpen om een “hekje” van koper te maken. Hierbij maakt het niet uit hoe dik het koper is, zelfs een laagje koper van 0.05 millimeter is voldoende om slakken af te schrikken. Hierdoor hoef je dus geen dure stroken koper te kopen, maar is een tape met koper aan de buitenkant al voldoende om planten tegen slakken te beschermen. Het is wel belangrijk dat de barrière hoog genoeg is, zorg er daarom voor dat de koperen afscheiding minstens 5 centimeter hoog is en dat alle delen van de kwetsbare plant binnen de barrière blijven. Hiervoor zou je de Anti-Slakken Tape van Naturen of de kopertape van True Components kunnen gebruiken. Overigens zorgt het koper er niet voor dat de slakken dood gaan, daarom is het aan te raden om het gebruik van een koperen afscheiding te combineren met een middel dat het aantal slakken verminderd.

Berkenteer, ofwel berkenpek, is een eeuwen oud bijproduct van de productie van houtskool van berkenhout. Berkenteer is onder andere verkrijgbaar van het biologische merk Natural Heroes. Onderzoeken hebben laten zien dat berkenteer slakken kan afschrikken, zonder ze werkelijk te doden. Wanneer een mengsel van de berkenteer en Vaseline op de rand van een barrière, zoals de rand van een pot of een hekje, wordt gesmeerd, kan de berkenteer slakken maanden lang weg jagen bij de planten. Wanneer de afscheiding in de zomer wordt ingesmeerd, dan zorgt het mengsel er vaak tot de volgende lente voor dat de slakken weg blijven van de plantenbakken en kweekbedden. In tuinen waar slakken jaar in, jaar uit een groot probleem zijn, kan het gebruik van afscheidingen ingesmeerd met een berkenteer Vaseline mengsel worden gebruikt in combinatie met een middel dat de slakken dood, om de planten het hele jaar door goed te beschermen. 

Onderzoek heeft laten zien dat een knoflook goed is in het afweren en bestrijden van zowel naaktslakken als huisjes slakken. Dit komt, omdat de slakken niet tegen de stof allicine kunnen die in de knoflook zit. Dit komt waarschijnlijk, omdat allicine het zenuwstelsel van de slakken aan tast.

Knoflook kan op twee manieren gebruikt worden om slakken te bestrijden. Je kunt knoflookpoeder gebruiken of een aftreksel van verse knoflook. De knoflookpoeder is eenvoudiger, omdat je dit kant-en-klaar kunt kopen. De poeder strooi je in een dikke cirkel rondom de planten die je tegen de slakken wilt beschermen. Het knoflookaftreksel kun je zelf maken, door ongeveer 100 milligram verse knoflook per liter water door de blender te gooien. Om te voorkomen dat de stukjes in het mengsel gaat schimmelen, kun je dit het beste door een zeef halen. Hoe ouder een knoflook bol is, hoe meer allicine de knoflook bevat. Het is daarom aan te raden om oudere knoflookbollen voor dit mengsel te gebruiken.

Gebluste kalk, ook wel calcium hydroxide genoemd, is een ander middel dat slakken kan bestrijden. Om goed te werken moet de slijmerige huid van de slakken in contact komen met de droge kalkpoeder. De kalk zorgt ervoor dat de huid van de slak uitdroogt en dat de luchtwegen worden afgesloten. Hierdoor zal de slak kort nadat hij in contact is gekomen met de gebluste kalk dood gaan. Hou er wel rekening mee dat gebluste kalk de pH-waarde van de bodem kan beïnvloeden.

Doordat de gebluste kalk alleen effectief is wanneer de slakken in contact komen met de droge poeder, is het belangrijk om op het juiste moment te gaan strooien. Over het algemeen worden slakken pas aan het einde van de dag actief, wanneer de zon onder is gegaan, en de kans op uitdroging minder groot is. Om zo veel mogelijk slakken in één keer te kunnen bestrijden is het dan ook het beste om de gebluste kalk nét voor zonsondergang rondom de gevoelige planten te strooien. Hierbij werkt het vaak beter om een dikke cirkel aan te brengen dan om overal een klein beetje gebluste kalk te strooien. Zodra de aarde nat is geworden door een irrigatiebeurt of een regenbui, is het belangrijk om weer aan het einde van de dag weer nieuwe gebluste kalk aan te brengen.

Zwavel is een andere stof die effectief is tegen slakken. Anders dan gebluste kalk, blijft zwavel een tijd nadat het nat is geworden effectief in het bestrijden van slakken. In natte maanden kan zwavel daarom  beter helpen om de slakken in de tuin in toom te houden dan gebluste kalk. Ook zwavel kan de pH waarde van de bodem veranderen, waardoor sommige planten wellicht minder goed groeien.

Wanneer je zwavel wilt gebruiken om slakken te bestrijden, kun je de zwavelbloem van Chempropack proberen. Zwavelpoeder wordt meestal eerst gemengd met water voordat het over de grond en eventueel op de planten wordt gespoten. Een dosering van 1 tot 2 gram zwavel per 100 milliliter water is daarbij voldoende. Eventueel kan de zwavelpoeder ook los, zonder eerst opgelost te worden, over de aarde en de planten gestrooid worden. Na drie weken kan de behandeling eventueel herhaald worden.

Het zelf kweken van groenten, fruit, kruiden en bloemen gaat meestal gemakkelijk, maar soms zit er ook wel eens wat tegen. Mocht je een vraag hebben over het kweken van planten, dan zullen wij deze zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Je kunt je vragen onderaan deze pagina stellen, via het Disqus formulier. Om naar het Disqus formulier te gaan, klik je op de “Stel een vraag!”-knop hieronder.

• Anwar, A., Gould, E., Tinson, R., Groom, M., & Hamilton, C. (2017). Think yellow and keep green—role of sulfanes from garlic in agriculture. Antioxidants, 6(1), 3.
• Capinera, J. L. (2018). Assessment of barrier materials to protect plants from Florida leatherleaf slug (Mollusca: Gastropoda: Veronicellidae). Florida Entomologist, 101(3), 373-382.
• Dörler, D., Scheucher, A., & Zaller, J. G. (2019). Efficacy of chemical and biological slug control measures in response to watering and earthworms. Scientific reports, 9(1), 2954.
• Douglas, M. R., & Tooker, J. F. (2012). Slug (Mollusca: Agriolimacidae, Arionidae) ecology and management in no-till field crops, with an emphasis on the mid-Atlantic region. Journal of Integrated Pest Management, 3(1), C1-C9.
• Grubišić, D., Čuljak, T. G., Juran, I., Loparić, A., Starčević, D., Brmež, M., & Benković-Lačić, T. (2018). Slug control in leafy vegetable using nematode Phasmarhabditis hermaphrodita (Schneider). APPLIED ECOLOGY AND ENVIRONMENTAL RESEARCH, 16(2), 1739-1747.
• Howlett, S. A. (2012). Terrestrial slug problems: classical biological control and beyond. CAB Rev, 7(article 051), 1-10.
• Laznik, Ž., & Trdan, S. (2016). Is a combination of different natural substances suitable for slug (Arion spp.) control?. Spanish Journal of Agricultural Research, 14(3), 1004.
• Lindqvist, I., Lindqvist, B., & Tiilikkala, K. (2010). Birch tar oil is an effective mollusc repellent: field and laboratory experiments using Arianta arbustorum (Gastropoda: Helicidae) and Arion lusitanicus (Gastropoda: Arionidae). Agricultural and Food Science, 19(1), 1-12.
• Port, G. R., Glen, D. M., & Symondson, W. O. C. (2000). Success in biological control of terrestrial molluscs. In Biological control: measures of success (pp. 133-157). Springer, Dordrecht.
• Reschka, W. C. (2009). The effect of copper barriers on pulmonate land snails (Doctoral dissertation, uniwien).
• Schüder, I., Port, G., & Bennison, J. (2003). Barriers, repellents and antifeedants for slug and snail control. Crop Protection, 22(8), 1033-1038.
• Singh, V. K., & Singh, D. K. (1996). Enzyme inhibition by allicin, the molluscicidal agent of Allium sativum L.(garlic). Phytotherapy Research, 10(5
• Singh, V. K., & Singh, D. K. (1995). Characterization of allicin as a molluscicidal agent in Allium sativum (Garlic). Biological agriculture & horticulture, 12(2), 119-131.
• Sullivan, J. T., & Cheng, T. C. (1976). Comparative mortality studies on Biomphalaria glabrata (Mollusca: Pulmonata) exposed to copper internally and externally. Journal of invertebrate pathology, 28(2), 255-257.