Kerstbomen zorgen vaak voor veel vreugde: Eerst met het hele gezin de perfecte kerstboom uitzoeken en daarna gezellig de kerstboom versieren. Toch zorgt een kerstboom soms ook voor ergernis, want de vallende naalden zorgen voor troep. Ook wordt de kerstboom steeds meer een door, of in dit geval naald, in het oog van iedereen die milieubewust leeft. In dit artikel vertellen we wat de voor- en nadelen van verschillende kerstbomen zijn, vertellen we hoe je een kerstboom tijdens de kerstperiode het beste kunt verzorgen en wat je met je kerstboom kunt doen na de kerst.

Wanneer het bijna kerst is doemt de grote vraag weer op: wat doen we met de kerstboom. De eerste keuze is meestal of het een echte of een neppe kerstboom wordt. Een echte kerstboom heeft iets traditioneels en natuurlijks, maar een goede kunstkerstboom kan ook erg mooi zijn en geeft minder troep. Het hangt er dus maar net vanaf wat je voorkeur is.

Tegenwoordig nemen veel mensen het effect van een kerstboom op het milieu mee in hun keuzen. Op het eerste gevoel lijkt een echte kerstboom waarschijnlijk het natuurlijkst, en daardoor het beste voor het milieu. Toch hoeft dit niet altijd het geval te zijn. Volgens berekeningen zou een kunstboom die twintig jaar gebruikt wordt minder vervuilend zijn dan om twintig jaar lang elk jaar een echte kerstboom te kopen. Wanneer je het budget hebt om een hele mooie kunstkerstboom te kopen, is dit dus het overwegen waard.

Wanneer je geen kunstboom van hoge kwaliteit wilt te kopen die twintig jaar mee kan gaan, is een echte kerstboom de milieuvriendelijkste optie. Een gekapte kerstboom zonder kluit is de minst milieuvriendelijke echte kerstboom. Een kerstboom zonder kluit wordt na de kerst meestal vernietigd, waardoor de koolstofdioxide die in de kerstboom opgeslagen zit snel weer vrij komt. Door de kerstboom na de kerst zelf zo veel mogelijk te herbruiken kun je dit voor een deel voorkomen.

Kerstbomen met kluit zijn een milieuvriendelijke optie als ze na de kerst als tuinplant gebruikt worden. Wanneer de kerstboom in een plantenbak gezet wordt kan de kerstboom elk jaar opnieuw gebruikt worden als kerstboom. Een kerstboom die na de kerst in de volle grond geplant wordt kan gebruikt worden om kerststukjes van te maken. Het is zelfs mogelijk om van verse kersttakken een kerstboom in elkaar te zetten, op een vergelijkbare manier waarop je een kunstkerstboom in elkaar zet. Op die manier heb je een verse kerstboom, zonder de hele kerstboom om te hoeven zagen.

Het plezier dat we van een kerstboom hebben wordt meestal door 5 eigenschappen bepaald: De kleur, de vorm, hoe makkelijk de boom te decoreren is, de geur en hoe veel naalden de kerstboom verliest. Op dit moment worden vooral zilversparren (Abies spp.) en dennenbomen (Pinus spp.) verkocht als kerstboom, maar er zijn ook alternatieven die allemaal hun eigen voor- en nadelen hebben.

Zilversparren (Abies spp.) zijn op dit moment de beste kerstbomen. Dit komt, omdat ze een mooie kleur en vorm hebben, een fijne geur verspreiden, en weinig naalden verliezen. Bij ons is de Abies Nordmanniana, beter bekend als de nordmann spar, de bekendste zilverspar die als kerstboom wordt verkocht. Andere zilversparren die het goed doen als kerstboom zijn de fraserspar (Abies fraseri), de reuzen zilverspar (Abies grandis), de gewone zilverspar (Abies alba) en de Colorado zilverspar (Abies concolor).

Een den (Pinus spp.) is een budgetvriendelijk alternatief voor een zilverspar. Doordat dennen veel sneller groeien dan zilversparren, zijn ze vaak goedkoper. De takken van dennen zijn meestal moeilijker om te decoreren dan zilversparren, waardoor dennen minder geschikt zijn om samen met jonge kinderen te decoreren. Van de verschillende dennen soorten die er zijn, is de grove den (Pinus sylvestris) de beste keuze. De geur van de grove den is goed en deze kerstboom verliest weinig naalden. Wel kan de vorm en kleur van de grove den per boom verschillen, waardoor het even zoeken kan zijn voordat de perfecte dennenboom gevonden is. Naast de grove den, zouden ook de zwarte den (Pinus nigra), Weymouth Den (Pinus strobus) of de Monterey Den (Pinus radiata) gebruikt kunnen worden als kerstboom.

Vroeger werden vooral sparren (Picea spp.) gebruikt als kerstboom, maar tegenwoordig zijn sparren niet meer zo populair. Sparren verliezen snel hun naalden wanneer ze binnen staan. Tegenwoordig wordt de kamerden (Araucaria Heterophylla) wel steeds populairder als kerstboom. Dit is namelijk een conifeer die dezelfde eigenschappen heeft als een kamerplant. De kamerden kan tegen kamertemperatuur en krijgt voor een zonnig raam meestal voldoende licht om te overleven. Hierdoor kan deze boom na de kerst gewoon binnen gehouden worden als kamerplant. Soms worden jeneverbessen (Juniperus spp.) of cipressen (Cupressus spp.) gebruikt als kerstboom, maar deze hebben vaak niet echt het uiterlijk van een “echte” kerstboom.

Hieronder staat een lijst met naaldbomen die gebruikt worden als kerstboom. Wanneer je de kerstboom na de kerst wilt gebruiken als tuinplant, dan is het aan te raden om geen kerstboom met kluit bij de kerstbomen handelaar te kopen, maar om een plant te komen die gekweekt is om als tuinplant te gebruiken. De kerstbomen in pot die als tuinplant zijn opgekweekt staan al een langere tijd in de kweekpot, waardoor de wortels hier gewend aan zijn. Kerstbomen met kluit worden meestal kort voor de kerst uit de volle grond gehaald, waardoor de wortels kort voor aankoop beschadigd zijn. Doordat dit veel stress geeft, is de kans op vroegtijdige naalduitval groter en is de kans kleiner dat de plant succesvol als tuinplant gebruikt kan worden.

• Blauwspar (Picea pungens)
• • Een blauwe kerstboom met een goede geur en zeer weinig naalduitval.
  • Verkooppunten blauwspar: Tuinplant - Tuinplantenwinkel
• Zilverspar (Abies concolor)
• • Een grijsgroene kerstboom met een goede geur en weinig naadluitval.
  • Verkooppunten zilverspar: Tuinplant 
• Douglasspar (Pseudotsuga menziesii)
• • Een groene kerstboom met een zeer goede geur en zeer weinig naalduitval.
  • Verkooppunten douglasspar: Tuinplant - Amitis 
• Fraserspar (Abies fraseri)
• • Een donkergroene kerstboom met een goede geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten fraserspar: Tuinplant 
• Reuzenzilverspar (Abies grandis)
• • Een groene kerstboom met een goede geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten reuzenzilverspar: Tuinplant 
• Edelspar (Abies procera)
• • Een grijsgroene kerstboom met een matige geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten edelspar: Tuinplant 
• Nordmannspar (Abies nordmanniana)
• • Een donkergroene kerstboom met weinig geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten nordmannspar: Tuinplant 
• Grove den (Pinus sylvestris)
• • Een blauwgroene kerstboom met een goede geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten grove den: Tuinplant 
• Weymouthden (Pinus strobus)
• • Een blauwgroene kerstboom met weinig geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten weymouthden: Tuinplant
• Zwarte den (Pinus nigra)
• • Een donkergroene kerstboom met weinig geur en weinig naalduitval.
  • Verkooppunten zwarte den: Tuinplant - Prosmanplanten 
• Witte spar (Picea glauca)
• • Een blauwgroene kerstboom met zeer weinig geur en veel naalduitval.
  • Verkooppunten witte spar: Tuinplant - Tuinexpress - Fresh from Nature
• Kamerden (Araucaria Heterophylla)
• • Een groene kerstboom met zeer weinig geur en zeer weinig naaduitval.
  • Verkooppunten kamerden: Fleur - TopTuinCentrum

Wanneer het buiten erg koud is, dan is de overgang van buiten naar binnen te groot voor een kerstboom met kluit. Ook is het binnen veel donkerder dan buiten. Om de kerstboom zo min mogelijk naalden te laten verliezen is het daarom aan te raden om de kerstboom eerst 2 weken buiten in de schaduw te zetten. Zet de kerstboom daarna een paar dagen in een schuur of andere plek waar het iets warmer is dan buiten, maar nog niet zo warm als binnen. Door de kerstboom eerst in de schaduw en daarna in koele binnenruimte te zetten is de overgang tussen de plek waar de kerstboom gekweekt werd en de huiskamer minder groot. Ondanks dat het laten wennen van de kerstboom iets meer tijd kost, zorgt het er wel voor dat de kerstboom minder stress ervaart en daardoor minder snel zijn naalden verliest.

Binnen kun je de kerstboom met kluit het beste op de koelste plek van het huis zetten. Zet de boom in ieder geval niet bij een warme verwarming of een open haard. Hoe warmer de kerstboom wordt, hoe meer de kerstboom “wakker” wordt en wil gaan groeien. Een "wakkere" kerstboom zal meer zonlicht nodig hebben dan er binnen beschikbaar is. Ook neemt de winterhardheid snel af als de kerstboom in een warme ruimte staat. Hoe korter de kerstboom binnen staat, hoe groter de kans is dat de kerstboom buiten goed zal aanslaan. Wil je de kerstboom langer dan 2 weken binnen houden, dan kun je beter voor een kamerden, een kerstboom zonder kluit of een kunstboom kiezen.

In de kweekpot waarin de wortels staan zitten meestal gaten in de bodem. Om te voorkomen dat het huis een troep wordt en dat de wortels te nat worden, is het aan te raden om de kweekpot in een sierpot zonder drainage gaten te zetten. Op de bodem van de sierpot leg je eerst een 5 centimeter dik laagje kiezels of hydrokorrels. Daarop zet je de kweekpot, waar de kerstboom in is geplant door de kweker. Door het laagje kiezels of hydrokorrels komt de onderkant van de kweekpot niet in aanraking met overtollig water dat uit de kweekpot is gestroomd. Hierdoor is de kans dat de wortels van de kerstboom ziek worden of gaan rotten kleiner.

Een kerstboom met kluit in een warme kamer neemt elke dag behoorlijk wat water op. Het is daarom aan te raden om regelmatig te kijken of de grond van de kerstboom niet te droog is. Zodra de grond er droog uit ziet, dan kun je wat water geven. Op die manier blijft de kerstboom gehydrateerd, waardoor de kerstboom minder naalden laat vallen.

Wanneer je een kerstboom met kluit hebt gekocht, kun je deze na de kerst buiten in de volle grond of in een plantenbak in de tuin of op het balkon zetten. Dit is helaas niet zo makkelijk als het lijkt, omdat het voor een kerstboom stressvol is om van de warme huiskamer naar buiten te verhuizen. Ook stellen kerstbomen nogal wat eisen aan de grond en de plek waar ze neergezet worden. Om de kans groter te maken dat een kerstboom met kluit het na de kerst buiten naar zijn zin heeft, kun je het artikel “Kerstbomen Met Kluit Buiten Planten En Verzorgen” lezen.

De meeste kerstbomen zijn ongeschikt om binnen als kamerplant te houden. Dit komt, omdat het te warm en te donker is in huis. Een uitzondering hierop is de kamerden (Araucaria Heterophylla). Deze kleine boom, die in Brazilië vaak als kerstboom gebruikt wordt, kan als kerstboom gebruikt worden. De takken van de kamerden zijn wel vrij zwak, waardoor er helaas alleen lichte, kleine ornamenten aan gehangen kunnen worden.

Na de kerst is het aan te raden om de kamerden in een plantenbak te verpotten die niet veel groter is dan de kweekpot waar de plant in geleverd is. De kamerden heeft namelijk weinig wortelruimte nodig, en hoeft maar eens per 4 jaar verpot te worden. Het is het wel belangrijk dat de plantenbak voldoende drainage gaten heeft, zodat de wortels na het water geven niet te lang nat blijven. Eventueel kun je de kamerden in een goed drainerende, waterdoorlatende plantenzak planten en de plantenzak daarna op een laagje hydrokorrels in een sierpot zetten.

Voor een kamerden is een hoge luchtvochtigheid belangrijk. Gebruik daarom minstens 1 keer per week een waterspuit om de takken van de kamerden nat te spuiten. De grond waarin de kamerden geplant is, zou vochtig, maar niet nat, moeten zijn. Afhankelijk van de kamertemperatuur zou de plant 1 tot 2 keer per week water nodig hebben. In de lente en zomer heeft een kamerden plantenvoeding nodig om goed te groeien. Het beste is om eens per maand vloeibare kamerplantenvoeding door het irriagatiewater te mengen.

Het grootste probleem bij gekapte kerstbomen zonder kluit, is dat de naalden snel uitvallen. De naalden van een kerstboom vallen uit, omdat de kerstboom te veel water verliest. Door de kerstboom regelmatig water te geven en extra trucjes toe te passen om het verdampen van water uit de naalden te voorkomen, blijft de kerstboom langer mooi.

Om ervoor te zorgen dat kerstbomen voldoende water kunnen opnemen met hun stam, is het aan te raden om een plak van 2 centimeter dik van de onderkant van de stam te zagen. Daarna kan de kerstboom in een standaard geplaatst worden met een waterreservoir. Kerstbomen zuigen elke dag een grote hoeveelheid water op, soms wel 3 tot 4 liter per dag. Zorg er daarom voor dat het water elke dag bijgevuld wordt met kraanwater. Extra toevoegingen, zoals frisdrank, zorgen er niet voor dat kerstbomen langer mooi blijven. Sterker nog, toevoegingen zorgen ervoor dat kerstbomen er sneller slecht uit gaan zien.

Om te voorkomen dat de kerstboom te veel water verliest, en daardoor veel naalden laat vallen, kun je de kerstboom voor het decoreren inspuiten met haarlak. Het inspuiten met haarlak is een van de weinige trucjes waarin aangetoond is dat het kerstbomen langer mooi houdt. Haarlak sluit de bladmondjes in de naalden af waardoor water normaal gesproken verloren gaat. Hou er wel rekening mee dat de kerstboom door het gebruik van haarspray brandbaarder wordt. Hou de kerstboom dus ver weg van kaarsen, haarden en andere hitte bronnen.

Na de kerst kan een gekapte kerstbomen, zonder kluit, helaas niet gebruikt worden als tuinplant of kamerplant. Gelukkig zijn er andere manieren om toch nog wat langer plezier te hebben van een kerstboom zonder kluit. Het is bijvoorbeeld een idee is om iets creatiefs te doen met de stam van de kerstboom. Wanneer je de takken van de stam van de kerstboom af zaagt, kun je de stam daarna in horizontale of verticale plakken van ongeveer 2 centimeter dik zagen. Deze plakken kun je schuren en impregneren, waarna ze als serveerplank of als onderzetter gebruikt kunnen worden. Op die manier heb je nog iets meer waar voor het geld dat je voor de kerstboom betaald hebt.

Voor de delen van de kerstboom zonder kluit die je niet hergebruikt zijn er een aantal opties. Allereerst kun je de kerstboom door een (geleende) versnipperaar doen. De snippers kunnen dan als mulch gebruikt worden om de groei van onkruid te verminderen. Het nadeel is dat veel kerstbomen behandeld zijn met pesticiden en soms ook met brandvertragers, waardoor de kans bestaat dat deze stoffen in de bodem terecht komen. Vooral wanneer je graag op een biologische manier kweekt, is dit dus niet zo’n goed idee.

Een andere optie is om de kerstboom in zijn geheel of in grove stukken in een rustige hoek van de tuin te leggen. Hier kunnen goede insecten, zoals lieveheersbeestjes, in de dode takken van de kerstboom schuilen. In het voorjaar kunnen de goede insecten die in de kerstboom zitten helpen om vervelende insecten, zoals bladluizen, op te eten.

Een laatste optie is om de kerstboom naar een plek te brengen waar kerstbomen gecomposteerd worden. De meeste gemeenten zullen kerstbomen composteren. Wanneer je begaan bent met het milieu is het aan te raden om bij de gemeente te vragen wat er met kerstbomen gedaan wordt, om er zeker van te zijn dat de kerstbomen niet verbrand worden. Het verbranden van kerstbomen, ofwel door afvalverwerkende of zelf in de vuurkorf, is namelijk erg vervuilend.

Het zelf kweken van groenten, fruit, kruiden en bloemen gaat meestal gemakkelijk, maar soms zit er ook wel eens wat tegen. Mocht je een vraag hebben over het kweken van planten, dan zullen wij deze zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Je kunt je vragen onderaan deze pagina stellen, via het Disqus formulier. Om naar het Disqus formulier te gaan, klik je op de “Stel een vraag!”-knop hieronder.

• Akres, O., Cavallaro, I., Cheng, C., Dixon, M., Goddard, D., Hofbauer, T., ... & Nettleton, E. (2016). The Christmas tree project: comparing the effects of five treatments on the health of cut Christmas trees (Pinus radiata, Pinaceae). Australian Journal of Botany, 64(1), 15-19.
• Akers, D., Dana, M. N., & Lerner, B. R. (2001). Living Christmas Trees for the Holidays and Beyond. Purdue University, Cooperative Extension Service.
• Americas, P. E. (2010). Comparative life cycle assessment of an artificial Christmas tree and a natural Christmas tree. Boston, MA: Final Report for the American Christmas Tree Association.
• BELL, L. E. How To Select a Christmas Tree.
• Chandler, J. W. (1981). Selecting and Caring for Christmas Trees. Leaflet/Texas Agricultural Extension Service; no. 722.
• Chastagner, G. A., & Riley, K. L. (2003). Postharvest quality of noble and Nordmann fir Christmas trees. HortScience, 38(3), 419-421.
• Gooch, N. J., Nzokou, P., & Cregg, B. M. (2009). Effect of indoor exposure on the cold hardiness and physiology of containerized christmas trees. Horttechnology, 19(1), 72-77.
• Couillard, S., Bage, G., & Trudel, J. S. (2009). Comparative life cycle assessment (LCA) of artificial vs natural Christmas tree.
• Heiligmann, R. B., & Brown, J. H. (2005). Postharvest needle retention and moisture characteristics of Canaan fir compared with four other Christmas tree species. Northern Journal of Applied Forestry, 22(4), 268-274.
• Herrera, E., Widmoyer, F. B., & Fisher, J. T. (1991). Buying a living christmas tree. Guide H-New Mexico State University, Cooperative Extension Service (USA).
• Hinesley, L. E., & Blankenship, S. M. (1991). Effect of water additives on Fraser fir needle retention. HortTechnology, 1(1), 90-91.
• Hinesley, L. E., Snelling, L. K., & Goodman, S. (1992). Rehydration of Fraser fir Christmas trees: effect of time since cutting. HortScience, 27(8), 930-930.
• Johnson, J. E. (2005). Selection and Care of Christmas Trees.
• Klein, A., & Whyte, C. (2018). Have a green Christmas.
• Moorhead, D. J. (2009). Selection and care of Christmas trees for the home.