CITRUSBOMEN / CITRUSBOMEN VERZORGEN / WATER EN CITRUSBOMEN: VRUCHTDRAGENDE CITRUSBOMEN WATER GEVEN

Na de bloei duurt het nog enkele maanden voordat je rijpe citrusvruchten van je eigen citrusboom kunt oogsten. Het zou jammer zijn dat de oogst na zo veel geduld niet lekker is. Gelukkig kan de juiste verzorging ervoor zorgen dat de citrusboom veel rijpe vruchten produceert die ook nog eens van uitmuntende kwaliteit zijn. Op deze pagina vertellen we hoe een citrusvrucht zich ontwikkeld en hoe de hoeveelheid water die de citrusboom krijgt de citrusoogst beïnvloed.

In enkele maanden groeit het vruchtbeginsel, die onder de stamper van de citrusbloesem zit, uit tot een rijpe vrucht. Een rijpe sinaasappel is ongeveer 4000 keer groter dan het vruchtbeginsel waaruit de vrucht is ontstaan. De groei van een citrusvrucht gaat in fases. In elke fase kan de manier van irrigeren helpen om de oogst te vergroten en/of de kwaliteit van de oogst te verbeteren.

De groei van een citrusvrucht begint met een bloem. Het komt regelmatig voor dat citrusbomen die in de winter binnen worden gehouden niet bloeien. Dit komt omdat de planten door een gebrek aan kou en/of droogte niet gestimuleerd worden om te bloeien. Door de grond gecontroleerd te laten opdrogen, kan de citrusboom gestimuleerd worden om een grote hoeveelheid citrusbloesem aan te maken. Hoe meer bloemen er aan de citrusboom komen, hoe groter de oogst zal zijn. Meer over het stimuleren van de bloei kun je lezen in het artikel "Water en citrusbomen: Droogte om de bloei van citrusbomen te stimuleren".

De meeste vruchten van een citrusboom bevatten zaden. Enkele mandarijnen rassen en Mexicaanse limoenen vormen hier een uitzondering op. Citrusbomen die vruchten met zaden krijgen, geven over het algemeen een betere oogst wanneer de bloemen bestoven zijn. De meeste citrusbomen zijn zelf bestuivend. Enkele rassen mandarijnenbomen en sinaasappelbomen zijn hier een uitzondering op en geven een matige oogst, tenzij ze bestoven zijn met het stuifmeel van een andere citrussoort of een ander ras.

Door de bloemen van de citrusboom met de hand te bestuiven, kan de vrucht val verminderd worden. Wanneer de citrusboom buiten staat tijdens de bloei, zorgen bestuivers ervoor dat de bloemen bestoven worden. Binnen kun je de bloemen zelf bestuiven door voorzichtig met een kwastje over de binnenkant van de bloemen te wrijven.

Wanneer de bloemen zijn uitgebloeid, dan begint de eerste groeifase van de citrusvruchten. Deze fase duurt ongeveer twee maanden, ongeacht de uiteindelijke grootte van de citrusvrucht. In deze periode groeien de vruchten langzaam. De cellen in de jonge vrucht delen zich, maar blijven wel nog klein. De vrucht bestaat voor een groot deel uit de cellen die de schil van de citrusvrucht vormen. De cellen die het vruchtvlees vormen zijn nog niet gevuld met sap, hierdoor dragen ze op dit punt nog niet veel bij aan de grootte van de citrusvrucht. Het lijkt in deze beginfase soms alsof de vruchtjes niet groter worden.

In de beginfase zullen er een groot aantal kleine, jonge vruchten van de citrus af vallen. De meeste vallen kort nadat de bloemen zijn uitgebloeid en nog eens twee maanden later, tegen het einde van deze eerste groeifase. Dit komt omdat een citrusboom meer bloemen krijgt dan vruchten. Door de jonge citrusvruchten uit te dunnen, vergroot de citrus de kans dat de vruchten die aan de plant blijven hangen rijp worden. Onder de meest ideale omstandigheden groeien 6% van de bloemen uit tot rijpe vruchten. In de meeste gevallen groeit maar 1% van de bloemen uit tot een oogstbare vrucht.

Na de eerste groeifase van celdeling, begint de tweede groeifase van snelle groei. In vier tot zes maanden tijd bereiken de vruchten hun volgroeide grootte. Dit komt omdat de cellen groter zijn geworden, voornamelijk omdat de vrucht zich vult met water. Deze groeifase bepaald voor een groot deel hoe groot de citrusvrucht wordt. Doordat de citrusvrucht voor een groot deel uit water bestaat, is de hoeveelheid water die de citrusboom krijgt ook van invloed op de kwaliteit van de oogst. Ook kunnen problemen, zoals gebraste citrusvruchten, voorkomen worden door op het juiste moment water te geven.

De laatste groeifase, die ongeveer zes tot acht maanden na de bloei begint, is de rijpingsfase. Tijdens de rijpingsperiode groeit de citrusvrucht bijna niet meer. In plaats daarvan verkleurd de schil en het vruchtvlees. Ook wordt het suikergehalte in de vrucht verhoogd.

Wanneer de citrusvrucht van groen naar geel of oranje dan verdwijnt het chlorofyl, ofwel het bladgroen, in de schil wordt de kleurstof carotenoïde zichtbaar. In sommige citrussoorten worden er in deze fase ook nieuwe kleurstoffen aangemaakt, zoals in bloedsinaasappels. Citrusvruchten die al geel of oranje zijn verkleurd kunnen weer groen worden wanneer de citrusboom in een warme omgeving staat en wanneer de boom veel stikstof en/of kalium krijgt. 

Tijdens het rijpen verandert ook de binnenkant van de vrucht. De citrusboom stuurt een hoop sacharose, ofwel tafelsuiker, naar de vruchten. Afhankelijk van de soort zal de citrusvrucht na enkele weken zoet en sappig zijn. Elke citrus soort heeft een ideale  zuurtegraad. Wanneer de citrusboom te kort aan de citrusboom hangt, dan bevat de vrucht nog te veel zuren en smaakt deze zuur. Blijft de vrucht te lang aan de citrusboom hangen, dan bevat de citrusvrucht te weinig zuren. In dat geval smaakt de citrusvrucht meestal ook onprettig.

Limoenen en calamondins worden meestal aan het begin van de rijpingsfase geoogst. Het suikergehalte is dan nog laag, waardoor de vrucht zuur smaakt. Laat je deze vruchten langer hangen, dan zullen ze net als andere citrusvruchten verkleuren en een iets zoetere en aromatischere smaak krijgen.

De waterbehoefte van de vruchtdragende citrusboom is afhankelijk van de groeifase waarin de citrusvruchten zich bevinden. Sommige citrusbomen, zoals citroenbomen, kunnen vruchten van verschillende leeftijden dragen. In dat geval pas je de waterbehoefte aan, aan de fase waarin de meeste vruchten zich bevinden. Door op het juiste moment de juiste hoeveelheid water te geven, wordt de oogst groter en bevatten de vruchten meer gezonde voedingsstoffen. De onderstaande tips zijn alleen geschikt voor citrusbomen die in een zandrijke grond staan en zijn geplant in een plantenbak met drainage gaten.

Het doel tijdens de bloei en de eerste groeifase van de citrusvruchten is om ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk vruchten worden uitgedund. Dit doe je door ervoor te zorgen dat de citrusboom geen stress ervaart en niet onder een tekort aan voedingsstoffen leidt. De citrusvruchten die na de eerste groeifase nog aan de citrusboom hangen, hebben namelijk een grote kans om uit te groeien tot een rijpe citrusvrucht.

De verzorging tijdens de tweede groeifase bepaald voor een groot deel hoe groot de uiteindelijke citrusvrucht wordt. Hierin speelt water een belangrijke rol. De cellen die het vruchtvlees van de citrusvrucht vormen, worden in deze fase namelijk gevuld met water. De vochtigheid van de grond rondom de wortels van de citrusboom moet in deze fase stabiel blijven. Wanneer de vochtigheid te veel schommelt, dan is de kans groter dat de citrusvruchten barsten.

Tijdens de bloei, de eerste groeifase en de tweede groeifase van de citrusvruchten raden we aan om elke drie dagen 100% van de evapotranspiratie te geven. In andere woorden, geef je elke drie dagen drie maal de dagelijkse hoeveelheid water die de plant verliest door transpiratie uit de bladeren en verdamping uit de grond. De evapotranspiratie is eenvoudig te bepalen met een weegschaal. Op de pagina over het bepalen van de evapotranspiratie kun je lezen hoe je dit stap-voor-stap doet. Gebruik je de methode voor zware plantenbakken, gebruik dan de omrekenfactor 0,80.

Zoals eerder gezegd, groeit de citrusvrucht in de rijpingsfase nauwelijks. Alleen de chemische samenstelling van het vruchtvlees veranderd. De citrusboom is daarom minder gevoelig voor een tekort aan water. Sterker nog, een licht water tekort kan de smaak en voedingswaarde van de vruchten verbeteren. Dit komt omdat de plant, net als in de droge periode om de bloei te stimuleren, herinnerd wordt om voor nakomelingen te zorgen.

Het is niet de bedoeling dat de citrusboom extreme stress ervaart. Daarom raden we aan om elke zeven dagen 50% van de evapotranspiratie van die periode te geven zolang de citrusvruchten aan het rijpen zijn. Stel dat de citrusboom 100 milliliter per dag verliest, dan geef je dus elke zeven dagen 350 milliliter water. 

Wanneer de citrusvruchten zijn geoogst, ga je weer terug naar elke drie dagen 100% van de evapotranspiratie te geven. Stel dat de citrusboom nog steeds 100 milliliter per dag verliest, dan geef je dus elke drie dagen 300 milliliter water. Onthoudt dat de evapotranspiratie door de citrusvruchten en door het klimaat rondom de boom kan verschillen. Het is daarom aan te raden om de evapotranspiratie test enige tijd na de oogst te herhalen.

Buiten hebben citrusbomen te maken met regen en een minder stabiel klimaat dan binnen. Hierdoor is het moeilijker om te bepalen hoeveel water de citrusboom verliest door de evapotranspiratie. Wanneer je water geeft op basis van de geschatte evapotranspiratie, kan dit een probleem geven. De citrusboom kan dan te veel of juist te weinig water krijgen.

Om problemen door een teveel aan regen te voorkomen, is het vooral belangrijk om ervoor te zorgen dat de grond rondom de wortel goed draineert. Overweeg eventueel ook om de citrusboom in de volle grond te planten, omdat de citrusboom dan minder gevoelig is voor een teveel of een tekort aan water. Verder kun je bijhouden wanneer het voor het laatst geregend heeft. Wanneer de vruchten in de bloei, celdeling of expansie fase zitten, dan kun je ze drie dagen na de laatste regenbui water geven. Zitten de vruchten in de rijpingsfase, dan wacht je vijf dagen na de laatste regenbui.

In het verleden hebben we veel vragen over citrusbomen één-op-één via de e-mail beantwoord, maar na zoveel jaar merken we dat we vaak dezelfde vragen beantwoorden. Vandaar dat we besloten hebben om geen vragen over citrusbomen meer te beantwoorden via de e-mail, maar alleen nog maar via de Disqus onderaan onze pagina’s. Wanneer je een vraag hebt, kun je het Disqus formulier invullen dat zich helemaal onderaan de pagina, onder de lijst met bronnen, bevind. Geef in je bericht zo veel mogelijk informatie over de citrusboom, over de manier waarop deze wordt verzorgd, en over de symptomen, en voeg eventueel ook wat foto’s toe. We proberen zo snel mogelijk via de Disqus advies te geven. Wanneer we een antwoord hebben geplaatst, dan krijg je hier via de e-mail een notificatie van, tenzij je de notificaties hebt uitgeschakeld.

• Ballester, C., Castel, J., Intrigliolo, D. S., & Castel, J. R. (2011). Response of Clementina de Nules citrus trees to summer deficit irrigation. Yield components and fruit composition. Agricultural Water Management, 98(6), 1027-1032.
• Barbera, G., & CARThll, F. (1988). Effects of Different Levels of Water Stress OJ Yield and Quality of Lemon Trees.
• Castel, J. R., Bautista, I., Ramos, C., & Cruz, G. (1987). Evapotranspiration and irrigation effeciency of mature orange orchards in Valencia (Spain). Irrigation and Drainage systems, 1(3), 205-217.
• Castel, J. R., & Buj, A. (1990). Response of Salustiana oranges to high frequency deficit irrigation. Irrigation Science, 11(2), 121-127.
• Chang, Y. C., Chang, Y. S., & Lin, L. H. (2015). Response of shoot growth, photosynthetic capacity, flowering, and fruiting of potted ‘Nagami’kumquat to different regulated deficit irrigation. Horticulture, Environment, and Biotechnology, 56(4), 444-454.
• Chartzoulakis, K., Michelakis, N., & Stefanoudaki, E. (1999). Water use, growth, yield and fruit quality of'Bonanza'oranges under different soil water regimes. Advances in Horticultural Science, 6-11.
• Coelho, E. F., Santos, D. B. D., & de Azevedo, C. A. (2007). Sensor placement for soil water monitoring in lemon irrigated by micro sprinkler. Revista Brasileira de Engenharia Agrícola e Ambiental, 11(1), 46-52.
• Creighton, J., Sleeper, D. A., & Hubbard, C. (1989). Tensiometers for irrigation scheduling in a Florida citrus grove. HortScience, 20, 1078-1080.
• Conesa, M. R., García-Salinas, M. D., José, M., Fernández-Trujillo, J. P., Domingo, R., & Pérez-Pastor, A. (2014). Effects of deficit irrigation applied during fruit growth period of late mandarin trees on harvest quality, cold storage and subsequent shelf-life. Scientia Horticulturae, 165, 344-351.
• García-Tejero, I., Romero-Vicente, R., Jiménez-Bocanegra, J. A., Martínez-García, G., Durán-Zuazo, V. H., & Muriel-Fernández, J. L. (2010). Response of citrus trees to deficit irrigation during different phenological periods in relation to yield, fruit quality, and water productivity. Agricultural Water Management, 97(5), 689-699.
• García-Tejero, I., Durán-Zuazo, V. H., Muriel-Fernández, J. L., Martínez-García, G., & Jiménez-Bocanegra, J. A. (2011). Benefits of low-frequency irrigation in citrus orchards. Agronomy for sustainable development, 31(4), 779.
• García-Tejero, I., & Muriel-Fernández, J. L. (2011). Long-term impact of sustained-deficit irrigation on yield and fruit quality in sweet orange cv. Salustiana (SW Spain). Comunicata Scientiae, 2(2), 76-84.
• García-Tejero, I. F., Durán-Zuazo, V. H., Arriaga, J., & Muriel-Fernández, J. L. (2012). Relationships between trunk-and fruit-diameter growths under deficit-irrigation programmes in orange trees. Scientia horticulturae, 133, 64-71.
• Gasque, M., Granero, B., Pastor, J. T., & Altozano, P. G. (2010). Regulated deficit irrigation effects on yield, fruit quality and vegetative growth of Navelina citrus trees. Spanish journal of agricultural research, (2), 40-51.
• Gasque, M., Martí, P., Granero, B., & González-Altozano, P. (2016). Effects of long-term summer deficit irrigation on ‘Navelina’citrus trees. Agricultural Water Management, 169, 140-147.
• Goldschmidt, E. E. (1999). Carbohydrate supply as a critical factor for citrus fruit development and productivity. HortScience, 34(6), 1020-1024.
• Hondebrink, M. A., Cammeraat, L. H., & Cerdà, A. (2017). The impact of agricultural management on selected soil properties in citrus orchards in Eastern Spain: A comparison between conventional and organic citrus orchards with drip and flood irrigation. Science of the Total Environment, 581, 153-160.
• Iglesias, D. J., Cercós, M., Colmenero-Flores, J. M., Naranjo, M. A., Ríos, G., Carrera, E., ... & Talon, M. (2007). Physiology of citrus fruiting. Brazilian Journal of Plant Physiology, 19(4), 333-362.
• Iglesias, D. J., Tadeo, F. R., Primo-Millo, E., & Talon, M. (2003). Fruit set dependence on carbohydrate availability in citrus trees. Tree physiology, 23(3), 199-204.
• Kuraoka, T., Matsumoto, K., Kikuchi, T., & Watanabe, J. (1957). Fundamental Investigations on the Irrigation of Citrus Trees. Journal of the Japanese Society for Horticultural Science, 26(2), 83-94.
• Lado, J., Gambetta, G., & Zacarias, L. (2018). Key determinants of citrus fruit quality: Metabolites and main changes during maturation. Scientia Horticulturae, 233, 238-248.
• Lombard, P. B., Stolzy, L. H., Garber, M. J., & Szuszkiewicz, T. E. (1965). Effects of Climatic Factors on Fruit Volume Increase and Leaf Water Deficit of Citrus in Relation to Soil Suction 1. Soil Science Society of America Journal, 29(2), 205-208.
• Morgan, K. T., Zotarelli, L., & Dukes, M. D. (2010). Use of irrigation technologies for citrus trees in Florida. HortTechnology, 20(1), 74-81.
• Navarro, J. M., Botía, P., & Pérez-Pérez, J. G. (2015). Influence of deficit irrigation timing on the fruit quality of grapefruit (Citrus paradisi Mac.). Food chemistry, 175, 329-336.
• Neves, D. M., da Hora Almeida, L. A., Santana-Vieira, D. D. S., Freschi, L., Ferreira, C. F., dos Santos Soares Filho, W., ... & da Silva Gesteira, A. (2017). Recurrent water deficit causes epigenetic and hormonal changes in citrus plants. Scientific reports, 7(1), 13684.
• Obreza, T. A., Pitts, D. J., Parsons, L. R., Wheaton, T. A., & Morgan, K. T. (1997). Soil water-holding characteristic affects citrus irrigation scheduling strategy. In PROCEEDINGS-FLORIDA STATE HORTICULTURAL SOCIETY (Vol. 110, pp. 36-38). FLORIDA STATE HORTICULTURAL SOCIETY.
• Panigrahi, P., Srivastava, A. K., & Huchche, A. D. (2012). Effects of drip irrigation regimes and basin irrigation on Nagpur mandarin agronomical and physiological performance. Agricultural Water Management, 104, 79-88.
• Panigrahi, P., Sharma, R. K., Hasan, M., & Parihar, S. S. (2014). Deficit irrigation scheduling and yield prediction of ‘Kinnow’mandarin (Citrus reticulate Blanco) in a semiarid region. Agricultural water management, 140, 48-60.
• Panigrahi, P., & Srivastava, A. K. (2016). Effective management of irrigation water in citrus orchards under a water scarce hot sub-humid region. Scientia Horticulturae, 210, 6-13.
• Pérez-Pérez, J. G., Romero, P., Navarro, J. M., & Botía, P. (2008). Response of sweet orange cv ‘Lane late’to deficit-irrigation strategy in two rootstocks. II: Flowering, fruit growth, yield and fruit quality. Irrigation Science, 26(6), 519.
• Pérez-Pérez, J. G., Robles, J. M., & Botía, P. (2009). Influence of deficit irrigation in phase III of fruit growth on fruit quality in ‘lane late’sweet orange. Agricultural Water Management, 96(6), 969-974.
• Qin, W., Assinck, F. B., Heinen, M., & Oenema, O. (2016). Water and nitrogen use efficiencies in citrus production: A meta-analysis. Agriculture, Ecosystems & Environment, 222, 103-111.
• Richards, L. A., & Huberty, M. R. (1941). Moisture studies under citrus using tensiometers. In Proc. Amer. Soc. Hort. Sci(Vol. 39, pp. 73-79).
• Romero, P., Navarro, J. M., Pérez-Pérez, J., García-Sánchez, F., Gómez-Gómez, A., Porras, I., ... & Botía, P. (2006). Deficit irrigation and rootstock: their effects on water relations, vegetative development, yield, fruit quality and mineral nutrition of Clemenules mandarin. Tree Physiology, 26(12), 1537-1548.
• Ruan, Y. L. (1993). Fruit set, young fruit and leaf growth of Citrus unshiu in relation to assimilate supply. Scientia Horticulturae, 53(1-2), 99-107.
• Shirgure, P. S., Srivastava, A. K., & Huchche, A. D. (2014). Water requirements in growth stages and effects of deficit irrigation on fruit productivity of drip irrigated Nagpur mandarin (Citrus reticulata Blanco). Indian Journal of Agricultural Sciences, 84(3), 317-22.
• Shirgure, P. S., Srivastava, A. K., & Huchche, A. D. (2016). Effect of drip irrigation scheduling on yield and quality of Nagpur mandarin (Citrus reticulata Blanco) fruits. Indian J. Hort, 73(1), 30-35.
• Silva, C. R. D., Folegatti, M. V., Silva, T. J. A. D., Alves Júnior, J., Souza, C. F., & Ribeiro, R. V. (2005). Water relations and photosynthesis as criteria for adequate irrigation management in'Tahiti'lime trees. Scientia Agricola, 62(5), 415-422.
• Smajstrla, A. G., & Koo, R. C. (1986). Use of tensiometers for scheduling of citrus trickle irrigation. In Proc. Florida State Hortic. Soc. (Vol. 99, pp. 51-56).
• Storey, R., & Treeby, M. T. (1999). Short-and long-term growth of navel orange fruit. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 74(4), 464-471.
• Treeby, M. T., Henriod, R. E., Bevington, K. B., Milne, D. J., & Storey, R. (2007). Irrigation management and rootstock effects on navel orange [Citrus sinensis (L.) Osbeck] fruit quality. Agricultural water management, 91(1-3), 24-32.
• Wheaton, T. A., Whitney, J. D., Castle, W. S., Muraro, R. P., Browning, H. W., & Tucker, D. P. H. (1995). Citrus scion and rootstock, topping height, and tree spacing affect tree size, yield, fruit quality, and economic return. Journal of the American Society for Horticultural Science, 120(5), 861-870.
• Wheaton, T. A., Parsons, L. R., & Morgan, K. T. (2006). Simulating annual irrigation requirement for citrus on excessively drained soils. HortScience, 41(6), 1487-1492.
• Zapata-Sierra, A. J., & Manzano-Agugliaro, F. (2017). Controlled deficit irrigation for orange trees in Mediterranean countries. Journal of Cleaner Production, 162, 130-140.